Meksika seçimleri: Yeni bir sol dalganın başlangıcı mı?

Soner Torlak

Obrador, Meksika’da kitlelerin değişim isteğinin güçlü rüzgarını arkasına almış görünüyor ve özellikle toplumsal hareketleri ve güçlenen muhalif damarı da sürece katarak gerçekleştireceği müdahaleler, yerleşik oligarşiyi geriletmek açısından kayda değer sonuçlar doğurabilir

Meksika’da 1 Temmuz günü gerçekleştirilen genel seçimlerde, sosyal demokrat Andrés Manuel López Obrador %53 oy alarak devlet başkanı seçildi. Obrador’a karşı yarışan adaylar, Milli Eylem Partisi’nden (PAN) Ricardo Anaya %22 alırken, Meksika’yı yüz yıla yakın yöneten parti-devlet Kurumsal Devrimci Parti adayı José Antonio Meade ise %16’da kaldı.

Obrador’un devlet başkanı olması, 1929’dan 2000 yılına kadar aralıksız sağcı Kurumsal Devrimci Parti tarafından yönetilen ve çok partili demokrasiye geçilen 2000 yılından bugüne yine sırasıyla Milli Eylem Partisi ve Kurumsal Devrimci Parti’nin iktidarda olduğu Meksika açısından neredeyse devrim niteliğinde bir olay. Obrador 2006 ve 2012 yıllarındaki önceki başkanlık seçimlerinde de aday olmuş, son seçimde kıl payı bir farkla başkanlığı kaçırmıştı.

Obrador’un Meksika için anlamı

Obrador’un devlet başkanı olmasının hem Latin Amerika kıtası hem de özelde Meksika açısından önemi büyük. İkincisinden başlayalım: Neoliberalizmin at koşturduğu, kamusal kaynakların devletleşmiş sağ tarafından aşırı yolsuzluklarla yağmalandığı, yargının neredeyse işlemediği, uyuşturucu kartelleriyle mücadele adı altında özellikle kırsal bölgelerde yerlilerin muhalefetinin bastırıldığı, sokaklarda günde onlarca kişinin öldürüldüğü ve yoksulluğun kitlesel biçimde yaşandığı bir ülke olarak Meksika’da halk, yüzünü -reformist de olsa- sola döndü ve merkezinden radikaline sağcı alternatiflerin tamamını sandığa gömdü.

Obrador’un kampanyası üç başlık üzerine kurulmuştu: Yolsuzluğa son vermek, şiddeti en az düzeye indirmek ve yoksulluk ile mücadele. Obrador, kampanyası süresince, yoksullara dönük sosyal yardımların ve programların hayata geçirileceği ve bu programların yolsuzluk ile el konulan paralar ile finanse edileceği temasını işledi. Obrador’un en önemli vaadi ise sağcı statükoya son vermek oldu. Ulusalcı reformist solcu olarak tarif edebileceğimiz Obrador seçime üç partinin ortak adayı olarak girdi: Ulusalcı solcu MORENA, sosyalistlerle sosyal demokratların ortak partisi İşçi Partisi ve ekolojist-sosyalist ES. Toplumsal hareketler, yerli hareketleri ve radikal sol için ise Obrador bir tür ehveni şerdi.

Programına ve söylemlerine bakıldığında ise, Obrador’un bir tür sınıf uzlaşması modeli dahilinde sosyal reformcu bir ekonomi programını hayata geçirmeye çalışacağı tahmin edilebilir. Meksika ekonomisinin yerleşik oligarşik yapısı ve ABD ile olan aşırı organik ilişkisi düşünüldüğünde ise, yerli oligarklar ve ABD ile kavga etmeden Obrador’un kafasındaki ılımlı ekonomi politikasını hayata geçirebilmesi zor görünüyor.

Yine şiddeti azaltmak da en az bunun kadar zorlu bir başlık. ABD ile birlikte sürdürülen ortak askeri ve polisiye programlara son vermeksizin, güvenlik aygıtları içinde şiddetli bir tasfiyeye girişmeksizin ve yoksul mahallelerdeki gençlere alternatif geçim imkanları sunmaksızın Meksika’da şiddeti düşürmek olası değil.

Yolsuzluğu sona erdirmek ise yine yüz yıllık bir parti-devletin genetiğini değiştirecek kadar güçlü yasal ve polisiye müdahalelerde bulunmayı gerektiriyor. Bu anlamda, kitlelerin desteği ne kadar güçlü olursa olsun, Obrador devlet içindeki bürokratik fraksiyonların en azından bir kısmını yanına almaksızın bu tür müdahaleleri gerçekleştiremeyebilir.

Fakat enseyi epey kararttıktan sonra şunları da söylemek gerekiyor: Obrador, Meksika’da kitlelerin değişim isteğinin güçlü rüzgarını arkasına almış görünüyor ve özellikle toplumsal hareketleri ve güçlenen muhalif damarı da sürece katarak gerçekleştireceği müdahaleler, yerleşik oligarşiyi geriletmek açısından kayda değer sonuçlar doğurabilir.

Obrador’un Latin Amerika için anlamı

Obrador’un seçilmesi, son yıllarda sağın hem meclis düzeyinde hem de ideolojik olarak güç kazandığı Latin Amerika açısından da hayli anlamlı ve önemli. Kıtanın son beş yılı, ABD’nin kendisini solda tarif eden hükümetlere karşı -Venezüella’da şiddetli uzlaşmazlık sergileyen muhalefet ile, Brezilya’da Lula’yı bir kumpas davasıyla hapse atarak, Arjantin’de ulus-ötesi sermayedarları bir blok halinde örgütleyerek vb.- verdiği yıpratma savaşıyla geçti. Meksika’da bir sol alternatifin iktidara gelmesi, bu anlamda, ABD’nin hesaplarını altüst edebilecek bir gelişme.

Meksika’daki sola dönüşün, çok ciddi bir ekonomik krizin ortasında gerçekleşiyor olması da önemli. Halkların geleceğe dair güvence arayışında bir oy verme davranışı olarak yüzünü muhafazakar sağdan reformist sola dönmesi, Latin Amerika’da 1998’de Chavez ile başlayan yeni -bu sefer daha ılımlı- bir sola dönüş dalgasının başlangıcı da olabilir.

Nihayet, Obrador’un ve Meksika halkının önünde, ABD’nin ve oligarşinin komplolarıyla, uyuşturucu kartellerinin şiddetiyle ve şiddetini artıran ekonomik krizle geçecek yıllar var. Fakat Obrador’un radikal bir programla ve toplumsal muhalefetin kitleselliğinden meşruluk devşirerek adım adım bir restorasyon örgütlemesi de olası. Meksika’yı izlemeye devam etmek gerekiyor.