365 gün isyan: Gün gün küresel direniş

2019'a isyan dalgası damgasını vurdu. Güney Amerika'dan Ortadoğu'ya, Asya'dan Avrupa'ya dünyanın dört bir yanında milyonlar sokağa çıktı. Yıl boyu eylemsiz tek bir gün geçmedi. Bu kitlesel dalganın gün gün takvimini çıkardık. I. bölüm: 1 Ocak - 31 Haziran

Halkların ayakta olduğu, kitlesel eylemlerle taleplerini dile getirdiği ve kimi zaman bu talepler doğrultusunda kazanımlar elde ettiği, hatta iktidarlar yıktığı bir yılı geride bıraktık. Independent Türkçe olarak küreselleşmeye, işsizliğe, yoksulluğa, baskı ve kısıtlamalara karşı dünya halklarının eşitlik ve özgürlük talepleriyle günü gününe yaptığımız haberlerle takip etmenin yanı sıra “Dünya alev aldı: Küresel eylemlerle ısınan 40 ülke 40 isyan” yazı dizimizle de bu isyan dalgasına toplu halde bakmaya çalıştık. Geçen yılın kitle hareketlerini ele aldığımız bu son dosyamızdaysa 2019’un eylemler takvimini çıkararak bugün ya da ileride bu hararetli yılın toplumsal hareketlerini merak edecek herkes için arşiv değeri taşıyabilecek bir çalışma bırakmak istedik.

OCAK

2019 isyanları kreşendo şeklinde gelişti. Yılın başında düşük perdeden başlayan isyanlar yazdan itibaren hız kazanarak, sonbaharda doruğa ulaştı. Ocak ayı, yıllardır süren Venezuela ekonomik ve politik krizinde sokakların yeniden karıştığı, Sudan, Fransa ve Sırbistan’dan geçen yıldan devralınan direnişlerin sürdüğü bir ay oldu.

1 Ocak: Yeni toplumsal hareketlerde sahada kadınları hep en önde gördük. İsyan yılı 2019 da hoş bir tesadüf eseri devasa bir kadın eylemiyle açıldı. Milyonlarca Hint kadın Sabarimala tapınağına kadınların alınmamasına dair yasayı uzunluğu 500 kilometreyi bulan “Kadınlar Duvarıyla” protesto etti. 

2 Ocak:  Kadınlar Duvarı sonuç aldı. Kerala Eyaleti’ndeki Sabarimala Tapınağı’na ilk kez iki kadın kabul edildi. 
 

3 Ocak: Ürdün'de tartışmalı vergi yasasını protesto etmek için başlayan ve hükümet karşıtı eylemlere dönüşen gösteriler beşinci haftasında devam etti. Başbakanlık konutu çevresindeki gösteride, Başbakan Ömer Rezzaz'ın ve meclisin performansları protesto edilerek, yolsuzluklara son verilmesi çağrısında bulunuldu.Yüksek yakıt fiyatlarının da protesto edildiği gösteride, "vatandaşa saygı gösterilmesi" talep edildi.

4 Ocak: Ömer Beşir’in 30 yıllık iktidarının sona ermesini isteyen Sudanlılar, Cuma namazı çıkışında “Özgürlük, barış ve adalet. Halkın seçimi devrimdir” sloganlarıyla protestolara başladı. 

5 Ocak: Fransa’da Sarı Yelekliler, Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un getirmek istediği emeklilik yasasına karşı ülke çapında eylemlerini sürdürdü. 

Juan Guaidó’nun Venezuela Ulusal Meclisi başkanı seçilmesiyle birlikte ülkedeki politik kriz yeni bir aşamaya girdi.
 

6 Ocak: Sırbistan Devlet Başkanı Aleksandar Vucic’e karşı eylemler 5. haftasına girdi. Göstericiler, basın özgürlüğü, muhalefete ve gazetecilere yönelik saldırıların son bulması ve seçim sisteminde değişiklik talep ediyor. 

7 Ocak: Sudan’da Ömer Beşir iktidarına karşı gösterilerde şiddetli çatışmalar çıktı aralarında güvenlik güçlerinin de bulunduğu 19 kişi hayatını kaybederken, 800 kişi de tutuklandı. 

8 Ocak: Hindistan’da işçi sendikalarının, Modi’nin “halk düşmanı” politikalarına karşı ilan ettiği genel grev başladı. Ülkede hayat felç oldu.

9 Ocak: Sudan’da ölümlü biten müdahalelere karşın binlerce protestocu ülkenin güney doğusundaki Gadarif şehrinde toplandı. 

10 Ocak: Gine’de öğretim yılının başından bu yana aralıklarla grevde olan öğretmen sendikasıyla hükümet arasında anlaşmaya varıldı. Öğretmenler kazanım elde etti.

Kongo’daki seçimleri muhalefet “hileli” olduğu gerekçesiyle kabul etmedi ve halkı sokağa çağırdı. 

Geçen yıl muhalefetin büyük kısmının boykot ettiği seçimi kazanan Nicolas Maduro devlet başkanlığında ikinci dönemine başlarken yemin etti.

11 Ocak: Mali’de işçi sendikalarının başlattığı iki günlük grev hem özel hem kamu sektörünü felç etti. 

Venezuela’da Ulusal Meclis başkanı seçilen muhalefet lideri Juan Guaido, bir miting düzenleyerek Amerikan Devletler Topluluğu’nun desteğini ifade etti ve kendisinin Venezuela’nın gerçek başkanı olarak iktidarı alacağını öne sürdü. 

12 Ocak: Fransa’da sarı yeleklilerle polis arasındaki çatışmalarda Paris ve diğer şehirlerde çok sayıda kişi yaralandı, onlarca kişi gözaltına alındı. Eylemler aralıksız dokuzuncu haftasına girerken eylemcilerin sayısı 84 bin olarak açıklandı bu, bir önceki haftaya göre artışı ifade ediyor.

Zimbabve Devlet Başkanı yüzde 200’lük benzin zammını ilan ederek yeni bir isyanını fitilini ateşledi. 

13 Ocak: Sırbistan’ın başkenti Belgrad’da devam eden gösteriler 6. haftasına girerken eylemler başka şehirlere de sıçradı.

Venezuela’da kendisini başkan ilan eden Juan Guaido kısa süre gözaltına alındıktan sonra serbest bırakıldı. 

14 Ocak: ABD’nin Los Angeles eyaletinde bir yıldır kamuda sözleşmesiz çalışan 31 bin öğretmen, hemşire, kütüphaneci ve memur greve gitti.

Zimbabve’de gösteriler başlarken polis ve asker “ele başı” olarak gördüğü kimi kişilerin evlerine baskınlar düzenledi. Hükümet dışı kaynaklar protestoların ilk gününde  200 kişinin tutuklandığını, sekiz kişinin de eylemler sırasında hayatını kaybettiğini bildirdi.

15 Ocak: Zimbabve’de gösteriler ikinci gününe girerken polis protestoculara gaz bombalarıyla saldırdı. Ülkede ilan edilen genel grev nedeniyle kentler ıssız, fabrikalar ıssız. 

Venezuela Savunma Bakanı Vladimir Padrino López, Devlet Başkanı Maduro’ya sadakatini bildirirken “onun için canımı veririm” dedi. 

16 Ocak: Zimbabve’de hükümet gösterilere karşı ülkenin internetini tamamen keserken, ordu ve polisin ev baskınları sürüyor. Genel grev de aynı kararlılıkla devam ediyor. 

17 Ocak: Sudan’da beyaz yakalıların örgütlendiği Sudanlı Profesyoneller Birliği protestolara katılınca güvenlik güçleri eylemlere katılımın yüksek olduğu hastaneleri hedef aldı. Bir doktor vurularak öldürüldü. 

18 Ocak: Venezuela’nın Valencia ve Carabobo kentlerinde binlerce yurttaş Maduro’nun istifası talebiyle sokaklardaydı. 

19 Ocak: 12 eyalette binlerce Guaidó yanlısı sokaklara çıkarak geçiş hükümeti çağrısında bulundu. Petare, Maracay ve Zulia gibi bölgelerde Maduro’ya sadık halk kitlelerinin sopalar ve palalarla muhalif gruplara saldırdığı öne sürüldü. 

ABD’de 3. Kadınlar Yürüyüşü, 3 yıldır ABD’nin bütün eyaletlerinde Donald Trump’ın “kadın düşmanı” politikalarına karşı, Trump’ın göreve başladığı günün yıldönümünde düzenlenen kadın yürüyüşüne bu yıl 319 bölgede çeşitli tahminlere göre 665 bin 324 ila 735 bin 978 kadın katıldı. 

20 Ocak: Ömer Beşir karşıtı protestolar ikinci ayına girerken güvenlik güçleri yine göstericilere gaz bombalarıyla saldırdı. Yetkililer eylemlerin başından itibaren 26 kişinin öldüğünü açıklarken insan hakları grupları sayının 40’ın üzerinde olduğu belirtiyor. Öte yandan Devlet Başkanı Beşir, Darfur’daki “teröristlerin” ve “yabancı ajanların” ülkeyi karıştırmak istediği yönündeki iddialarını tekrarladı. 

21 Ocak: Başkent Karakas Maduro karşıtı büyük gösterilere sahne olurken, taşra kentlerinde Maduro yanlılarıyla karşıtları çatıştı, bir kadın hayatını kaybetti. 

22 Ocak: Karakas’ta polisle göstericiler arasında çatışmalar sürüyor. 

23 Ocak: Binlerce insan Juan Guaido’nun başkan olarak tanınması için yürüyüşe geçti. Chavez-Maduro yanlılarıyla muhalifler arasında çıkan çatışmalarda iki protestocu yaşamını yitirdi. Maduro eylemlerin arkasında ABD’nin olduğunu vurgulayarak ABD’yle diplomatik ilişkileri kesti. 
 

24 Ocak: ABD, Juan Guaido başkan olarak tanıdığını açıkladı. Guaido yanlılarının eylemleri sürüyor.

25 Ocak: Venezuela’da eylemler sürüyor . Birleşmiş Milletler, hafta boyunca süren eylem ve çatışmalarda yaşamını yitirenlerin toplam sayısının en az 20 olduğunu açıkladı. 

26 Ocak: Rusya Maduro’ya desteğini açıkladı. Chavista olarak bilinen Maduro-Chavez yanlıları güçlü biçimde sokaklarda. 

27 Ocak: Fransa ve Belçika’da onbinlerce insan küresel iklim değişikliğine karşı yürüdü. Eylemlere Fransız şehirlerinde yaklaşık 80 bin, Brüksel’de de yaklaşık 70 bin kişi katıldı.

28 Ocak: ABD, Venezuela’nın kamuya ait petrol şirketi PDVSA’ya yaptırımlar açıkladı. Şirket ülkenin temel döviz kaynağı konumunda. Kremlin’in Maduro’ya tam destek açıklamasıyla Venezuela krizi için ikinci soğuk savaş yorumları yapılıyor. Ülkede 100 kadar Rus lejyonerin bulunduğu ilan ediliyor. Sokaklardaysa eylemler ve çatışmalar devam ediyor.

29 Ocak: Venezuela başsavcılığı Juan Guaidó’nun yurtdışına çıkışını yasakladı. Banka hesabı ve mal varlığına tedbir koydu. Karar protesto edildi. 

30 Ocak: Hollanda’da başarıyla sonuçlanan dikkat çekici bir eylem! Ermeni Protestan bir siyasi mültecinin dinsel baskıya uğradığı gerekçesiyle sığınma talebi yetkililer tarafından kabul edilmeyince bir Bethel protestan klisesi eylemciyi korumak için, 24 saat aralıksız ibadet yaparak (devlet yetkilileri ibadet sırasında kliseye giremiyor) mülteciyi ve ailesini korudu. Hollanda hükümeti 97 günün sonunda Ermeni göçmenin sığınma talebini kabul etti.

31 Ocak: Belçika’da on binlerce okul çocuğu iklim değişikliğine karşı protestolara katılmak için okulu boykot etti. Belçika şehirlerinde 30 bin öğrencinin katıldığı eylemlere Almanya ve İsviçre’den de katılımlar oldu. 
 

ŞUBAT

Şubat ayında Venezuela’daki isyan dalgasının şiddeti artarken buna yıl boyu durulmayacak Katalonya, Cezayir ve Haiti de eklendi.

1 Şubat: Venezuela’da komşu ülkelerin gönderdiği insani yardımların hükümet tarafından engellenmesi protesto edildi. Maduro “Biz dilenci değiliz” diyerek yardım konvoylarının ülkeye girişini yasaklamıştı. Maduro yanlıları, ABD’nin komşu ülkeler üzerinden yardımlar aracılığıyla ülkesindeki krize müdahil olma çabasında olduğunu ifade ediyor.

2 Şubat: Karakas’ta Maduro yanlıları ve Guaido yanlıları kentin farklı meydanlarında aynı anda sokağa çıktı. Mitinglerin her ikisine de yüzbinlerce yurttaş katıldı. 

3 Şubat: İngiltere’nin Cheshire kentinde yüzlerce yurttaş tilki avlarının yasaklanması için eylemdeydi. 

4 Şubat: Pek çok AB üyesi Guaido’yu resmen Venezuela’nın başkanı olarak tanıdı ve bir an önce erken seçime gidilmesi için ultimatom yayımladı, Yunanistan ve İtalya ise “Başka bir ülkenin ne yapacağına karar vermek AB’nin işi değildir” açıklamasında bulunarak karara katılmadı. Ülkede eylemler sürüyor. 

5 Şubat: Venezuela krizinin barışçıl çözümü için bir araya gelen 12 Latin Amerika ülkesinden oluşan Lima Grubu’nun pek çok ülkesi Guaidó'yu resmen başkan olarak tanıdı. Guayana, Meksika ve Saint Lucia karara katılmadı. Maduro hükümetinin Portekiz bankası Novo Banco’da bulunan 1,2 milyar dolarlık mevduatını Uruguay’a havale etme talimatı banka tarafından uygulanmadı. Ülkede sokaklar durulmuyor. 

6 Şubat: Kolombiya sınırından içeri girmek isteyen bir yardım konvoyu Ulusal Muhafızlar tarafından bir köprüde engellendi muhalefet bu köprüyü ülkeye insani yardım taşımak için kullanmak istiyordu.

7 Şubat: Haiti Devlet Başkanı Jovenel Moise’nin istifası talebiyle ülke çapında bir isyan başladı.

8 Şubat: Haiti’de ilk gün eylemlerinde bir eylemci yaşamını yitirir ve 14 polis yaralanırken, muhalefet lideri, eylemleri sürdürerek bir hafta içinde hükümeti devireceklerini öne sürdü.

9 Şubat: Fransa’da sarı yelekliler eylemleri 13. haftasına girerken parlamentoya yürümek isteyen eylemcilerle polis arasında çatışmalar yaşandı. El yapımı bir hafif patlayıcıyı polise atmak isteyen eylemci, patlayıcının elinde infilak etmesi sonucu parmaklarını kaybetti. 

10 Şubat: 12 Katalan liderin yargılanması öncesinde Madrid’de toplanan 45 bin yurttaş hükümetin Katalonya sorununu ele alma biçimini protesto etmek için Colon Meydanı’nda bir araya geldi. 

11 Şubat: Başkan Jovenel Moise’nin istifasını isteyen Haitili eylemciler, lastikler yakarak yolları kapattı ve taş atarak polisle çatıştı. 

12 Şubat: Belçika’da işçi sendikaları genel ücret artışı talebiyle 24 saatlik genel grev ilan etti, uçuşlar durdu, okullar kapandı. 

13 Şubat: Guaido, Venezuela’nın Hugo Chavez döneminde başlayan anti-İsrail politikasını değiştireceğini ve İsraille bağları güçlendireceğini ilan etti. 
Haiti’de bir eylemci daha yaşamını yitirdi. 

14 Şubat: Haiti isyanı birinci haftasını doldururken ölü sayısı 9’a yükseldi. 

15 Şubat: ABD, krizi sonlandırmak için Venezuela Devlet Başkanı Nicolas Maduro ile görüşme talebinde bulundu. 
Birleşik Krallık’ta binlerce öğrenci iklim değişikliğini protesto için okulu boykot etti. 

16 Şubat: Nijerya’da halk sandık başına gitmek üzereyken çıkan olaylar nedeniyle seçimlerin bir hafta ertelendi. Muhalefet kararı protesto ederek halkı sokaklara çağırdı. 

Venezuela’ya “insani yardım” getiren ABD Hava Kuvvetleri’ne ait bir adet C-17 Kolombiya - Venezuela sınırındaki Cucuta kendine indi. 

17 Şubat: Haiti’de yolsuzluk ve enflasyona karşı hükümetin istifası talebiyle başlayan eylemler hız kesmeden sürüyor. Eylemciler, Başkent Port-au-Prince’ta sokakları zaptetti. 

18 Şubat: ABD Başkanı Donald Trump, Venezuela Ordusu’nu “uyararak”; “Ya Maduro’yu terk edersiniz ya her şeyinizi kaybedersiniz” açıklamasında bulundu. 
ABD Başkanı’nın ülkede federal acil durum ilan etmesi ise ülke çapında düzenlenen eylemlerle protesto edildi. 

19 Şubat: On binlerce Fransız anti-semitizme karşı yürüdü. Ülkede son aylarda Musevilere yönelik ırkçı saldırılar gerçekleşmişti.

20 Şubat: Fas’ta yeni bir anayasa talebiyle 2011’de başlayan “20 Şubat hareketi” 8. yıl dönümü çeşitli etkinliklerle hatırlandı. Faslılar 8 yılda ne değişti sorusuna yanıt aradı.

21 Şubat: Katalan liderlerin yargılanması başlarken, Katalan ayrılıkçılar genel grev ilan etti. Greve özellikle eğitim sektöründen geniş katılım olurken, eylemciler, ana yolları, tren hatlarını bazı limanları ulaşıma kapattı. Katalan bölge polisiyle çıkan çatışmalarda üç eylemci gözaltına alındı en az 20 eylemci ise yaralandı. 

22 Şubat: Sudan’da hükümet karşıtı protestolar sürerken Devlet Başkanı Ömer Beşir, tüm eyalet valilerini görevden aldı ve bir yıllık olağanüstü hal ilan etti. 

23 Şubat: Maduro, ülkesinde devam eden toplumsal, siyasi ve ekonomik kriz karşısında Venezuela hükümetinden izin almaksızın sınırdan yardım ekipleri yollayan Kolombiya’yla diplomatik ilişkilerini kesti. Kolombiya sınırında yardımları ülkeye sokmak istemeyen  hükümet yetkilileriyle yardımların ülkeye sokulmasını talep eden Guaido yanlıları arasında çıkan çatışmalarda iki kişi yaşamını yitirdi. 

24 Şubat: Sudan’da güvenlik güçleri başkent Hartum ile Ombdurman kentlerinde üniversite kampüslerini basarak öğrencilere sopalarla saldırdı. Ömer Beşir, izinsiz gösterilere katılmak, yasadışı olarak akaryakıt ve un satmak suçlarına 10’ar yıl hapis cezası vereceğini açıkladı. Başkan’ın ailesine ait herhangi bir fotoğraf ya da belge paylaşılmasını yasakladı. 

25 Şubat: Cezayir’de 20 yıldır iktidarda bulunan Abülaziz Butefelika’nın istifası için onbinler sokaklarda. 

26 Şubat: Venezuela Silahlı Kuvvetleri, Ulusal Polisi ve Ulusal Muhafızları’ndan toplam 274 kişinin Kolombiya’ya sığındığı açıklandı. 

27 Şubat: Kolombiya’da bulunan Juan Guaidó ülkesine dönmesinin ardından başkanlık görevlerini yerine getirmeye başlayacağını ilan etti. Guaidó, Rusya’nın Maduro’ya gerçek bir destek vermediğini de öne sürdü ve BM’nin krizi bitirmek için ülkeye müdahale etmesini istedi. 
Birleşik Krallık’ta bu kez Brexit yanlıları, parlamento önünde eylemdeydi.

28 Şubat: Venezuela krizi BM Güvenlik Konseyi’nin gündemine geldi. Konsey’de ABD ve Rusya’nın ileri sürdüğü birbirine rakip iki çözüm önerisi de reddedildi. Juan Guaidó birkaç gün sonra ülkesine dönerek başkanlık yapmaya başlayacağını ve seçim kararı alınmadıkça Başkan Maduro ile diyalog kurmasının mümkün olmadığını öne sürdü. 

Cezayir’de muhalefetin çatı örgütlenmesi konumundaki Mouwatana’nın (Demokratik Vatandaşlık) çağrısıyla Butefilika karşıtları bir kez daha sokaklarda.

Devamı için