Tarihi değiştiren altı kadın protestosu

Nicole Puglise

Nuriye Gülmen; şu anda tarih yazıyor…

theguardian.com

Donald Trump’ın yemin töreninden bir gün sonra, Cumartesi günü, Washington’daki Kadın Yürüyüşü için yüz binlerce insan, “biz onlardan fazlayız, ama kendimizi gösterirsek” demek için bir araya geldiler. Washington’daki kadınlara ülke ve dünya genelinde kız kardeşleri yürüyüşlerle eşlik etti.

Yürüyüş kadınlar tarafından örgütlenen uzun bir protestolar geleneğinin izinden gidiyor. ABD’de de böyle birçok gösteri yapıldı. 1978’de Eşit Haklar Tasarını desteklemek için Washington’da yapılan yürüyüş, 1997’de Philadelphia’da düzenlenen Afrikalı Amerikalı kadınların Bir Milyon Kadın Yürüyüşü bunlara dahil. Black Lives Matter’ın öncülüğünü de üç siyah kadın yürütüyordu: Alicia Garza, Patrisse Cullors ve Opal Tometi.

İşte tarihi değiştiren dünya genelindeki daha birçok kadın eyleminden sadece altı örnek.

Kadınların Versailles’a yürüyüşü: 5 Ekim 1789

Aux armes, citoyennes! Versailles’a yürüyen kadınlar.

Neden oldu?

Fransa’da 1789’da devrimin siyasal çalkantısı ivme kazanırken gerilimler had safhadaydı. O yaz protestocular Bastille’i bastılar. Öte yandan kötü hasat nedeniyle tahıl tedarikleri de azalmış ve ekmek fiyatları tırmanmıştı. Parisli bir grup kadın, protesto için meydanda toplandı, ardından 5 Ekim’de Kral 16. Louis’nin sarayının olduğu Versailles’ya yürüdüler.

Ne kazandılar?

Şehre yürüyen kadınlara bazı erkekler de katıldı. Kalabalık binlere ulaştı. Sonunda kalabalıktan bazı insanlar taleplerini iletmek için Versailles’daki kraliyet binalarını bastılar. Bunun üzerine kral, halka daha yakın olmak için kraliyet ailesini Paris’e taşımayı kabul etti ve bir daha Versailles’a geri dönmedi.

Bundan sonrası, Fransız Devrimi olarak bildiğimiz tarihtir.

Washington DC’de kadınların süfrajet yürüyüşü: 3 Mart 1913

1913’te süfrajetler.

Neden oldu?

1913’te ABD’de kadınların süfrajet hareketi uzundur büyümekteydi. New York-Seneca Falls’da, Duygular Bildirgesinin okunduğu kadın hakları konferansı onlarca yıl önce, 1848’de düzenlenmişti. Bu mücadele yıllarında kadınlara oy hakkı verilmesi için eyalet seviyesinde bazı eylemler olmuştu. 1900’lerin başında, süfrajet hareketinin ilk kitlesel gösterileri olarak bir dizi süfrajet yürüyüşü yapıldı. Washington DC’de düzenlenen bu seferki yürüyüş, basının ilgisini çekebilmek için Başkan Woodrow Wilson’ın yemin töreninden önceki güne planlandı.

Ne kazandılar?

Yürüyüşe anayasada değişiklik talep eden binlerce kişi katıldı. Yürüyüş sonrasında çevredekilerin sataşma ve saldırılarında en az 100 kadın yaralandı. Yürüyüş kadınlara oy hakkı için yıllardır süren hareketin parçasıydı. Bunu, 1915’te New York’taki kitlesel gösteri dahil daha fazlası izledi.

Kadınlar 1920’de Anayasaya yapılan 19. Düzenleme ile oy hakkı kazandılar.

Pretoria’daki kadın yürüyüşü: 9 Ağustos 1956

Orijinal yürüyüşün 50. yıldönümünde Güney Afrika-Pretoria’da ANC tişörtü giyen bir kadın.

Neden oldu?

Siyahların hareket özgürlüğünü kısıtlamayı amaçlayan geçiş yasalarını protesto etmek için 20.000 kadın 9 Ağustos 1956’da Güney Afrika-Pretoria’daki Birlik Binalarına yürüdüler. Muazzam bir kalabalık halinde buluşan kadınların temsilcileri, kadınlara genişletilen geçiş yasalarına karşı toplanan imzaları hükümete vermek istediler. Başbakanın orada olmadığı söylendi kadınlara. 30 dakika sessizce beklediler. Ardından “kadınlara vurursanız taşa çarparsınız” sözlerini içeren bir şarkı söylediler.

Ne kazandılar?

Geçiş yasalarına karşı protestolar kadın yürüyüşünden önce de vardı ve sonra da devam etti. Bunlardan biri 1960’ta Sharpeville’de polisin protestoculara ateş açması sonucu katliama dönüştü. Geçiş yasaları nihayet 1986’da yürürlükten kaldırıldı.

Kadın yürüyüşünün yıldönümü artık ülkede her yıl Ulusal Kadın Günü olarak kutlanıyor ve Ağustos ayı Kadın Ayı olarak biliniyor. Yürüyüş 2006’da 50. yıldönümü için tekrar canlandırıldı. Geçtiğimiz Ekim 60. yıldönümüydü.

İzlandalı kadınların grevi: 24 Ekim 1975

1975’te kadınlar erkeklerden daha az ücret alıyor ve hükümette temsil edilmiyorlardı.

Neden oldu?

İzlanda Dünya Ekonomik Forumunun cinsiyet eşitliği endeksinde 2016’da bir numaraydı. Ama 1975’te kadınlar erkeklerden daha az ücret alıyor ve hükümette temsil edilmiyorlardı. Bu yüzden kadınlar, toplum için önemlerini göstermek amacıyla grev – ya da onların verdikleri adla “Kadınların Tatil Günü” – yapmaya karar verdiler. O yılın 24 Ekim günü, 220.000 nüfuslu bir ülkede 25.000 kadın, Reykjavik sokaklarında toplandı ve kadın nüfusunun yüzde 90’ı işe gitmedi, yemek veya temizlik yapmadı, çocuklarına bakmadı.

Ne kazandılar?

O tarihte 11 yaşında olan Annadis Rudolfsdottir, 2004’te Guardian gazetesine grevi anlatırken “bir uyanma çağrısıydı,” diyor. Beş yıl sonra Vigdis Finnbogadottir ülkenin ilk kadın başkanı seçildi ve bu hareketin başkan seçilmesindeki rolünü kabul ediyor. Bu gelişmeyi diğerleri izledi ama ücret eşitsizliği halen sürüyor ve daha geliştirilmesi gereken şeyler var.

Geçtiğimiz ay bu grevin yıldönümünde kadınlar, erkeklerden daha az aldıkları ücrete denk gelecek şekilde, işyerlerini daha erken bir saatte, 14.38’de terk ettiler.

Polonya’da kürtaj yasağına karşı protestolar: Ekim 2016

Polonya’da kürtajın yasaklanmasını öngören tasarıya karşı ‘Kara Pazar’ protestosu.

Neden oldu?

Geçtiğimiz sonbaharda Polonya’da siyasetçiler, her durumda kürtajı yasaklayan, kürtaj olan kadınlara (beş yıla kadar) ve yardımcı olan doktorlara hapis cezası getiren bir yasa önergesi ile kürtaja erişimi daha da kısıtlamaya çalıştılar. Kürtajı Durdur koalisyonu tarafından gündeme getirilen önerge, meclisi kontrol eden muhafazakâr Hukuk ve Adalet Partisi tarafından 23 Eylül’de meclis komisyonuna gönderildi. İlk boykot, İzlanda’daki 1975 grevinden ilham almıştı.

Ne kazandılar?

Birçoğu siyahlar giyinmiş binlerce kadın, işi ve dersleri boykot etti ve 3 Ekim’de yapılan protesto gösterilerine katıldı. 30.000 kadarı Varşova’nın Kale Meydanında bir araya geldi ve şarkılar söyledi. Çabaları sonucunda meclis geri adım attı ve total yasağı büyük bir oy çoğunluğuyla reddetti.

Fetüsün hayatta kalma şansının olmadığı veya ciddi anomalilerle doğacağı durumlarda bile kürtajı yasaklamayı öngören yeni bir önergenin sunulması ardından protestolar ay boyunca devam etti ve Polonyalı kadınlar kararlılıkla direnmeye devam ettiler. Bu arada Polonya hükümetine karşı başka protestolar başladı.

Şiddete karşı Arjantinli kadınlar: Ekim 2016

Mar del Plata’da kadınlara yönelik şiddeti protesto eden kadınlar.

Neden oldu?

Haziran 2015’te Arjantin’de kadınlar 14 yaşındaki Chiara Páez’in öldürülmesini protesto etmek için sokaklara çıktılar. Chiara Páez erkek arkadaşı tarafından dövülerek öldürüldüğünde birkaç haftalık hamileydi. Göstericiler “cinsel şiddete daha fazla kadın kurban vermek istemiyoruz” anlamında artık yeter diyen #NiUnaMenos sloganı ile yürüdüler ve aynı etiketle sosyal medyadan seslerini duyurdular. Buenos Aires’teki yürüyüşün örgütlenmesine yardım eden gazeteci Hinde Pomeraniec, Guardian’a Arjantin’de her 30 saatte bir kadının cinsel şiddet nedeniyle hayatını kaybettiğini yazdı.

Takip eden Ekim ayında 16 yaşındaki Lucía Pérez, uğradığı korkunç saldırıda uyuşturucu verilerek tecavüze maruz bırakıldı, işkence gördü ve hayatını kaybetti. Savcı saldırıyı “insanlık dışı bir cinsel saldırı” olarak tanımladı ve “meslek yaşamı boyunca binlerce olay gördüğünü ancak böylesine iğrenç bir olaya hiç şahit olmadığını” söyledi. 19 Ekim 2016’da – “miércoles negro” veya Kara Çarşamba – on binler Buenos Aires’te ve Güney Amerika’nın çeşitli şehirlerinde bir araya gelerek Pérez’in öldürülmesini ve sayısız korkunç kadın cinayetini protesto ettiler.

Ne kazandılar?

2015’teki ilk protestonun ardından, Anayasa Mahkemesi hâkimi Elena Highton, kadın cinayetlerinin kaydının tutulmaya başlanacağını duyurdu. Geçtiğimiz Temmuz ayında Arjantin başkanı Mauricio Macri, kadınlara yönelik şiddetle mücadele planını açıkladı. Ama aktivistler bu saldırıların altında yattığını düşündükleri kültürü de değiştirmeye çalışıyorlar.

Serap çevirdi