N O T L A R 

[*] Newroz, Ağustos 2017…

[1] Bertolt Brecht.

[2] Ayşe Sayın, “Genco Erkal: Mücadele İçin Sokak Kaldı”, Cumhuriyet, 22 Haziran 2017, s.11.

[3] Ergin Yıldızoğlu, “Şizofreni, Paranoya, Yalan ve Kin”, Cumhuriyet, 13 Nisan 2017, s.9.

[4] H. G. Wells, Zaman Makinesi, Çev: Volkan Gürses, İthaki Yay., 2014.

[5] George Orwell, 1984, Çev: Celal Üster, Can Yay., 2000.

[6] Aldous Huxley, Cesur Yeni Dünya, Çev: Ümit Tosun, İthaki Yay., 2003.

[7] Eugene Ionesco, Toplu Oyunları 4 - Gergedanlar-Bavullu Adam-Şu Kahpe Dünya, Mitos Boyut Yay., 2000.

[8] Mao Zedung, Seçme Eserler, Cilt: 3, Kaynak Yay., 2. Baskı., 1992.

[9] “The Economist: Türkiye Diktatörlüğe Kayıyor”, Cumhuriyet, 13 Nisan 2017, s.5.

[10] “AKP Kurucusu Abdüllatif Şener’den Referandum Uyarısı”, Cumhuriyet, 15 Nisan 2017, s.4.

[11] Fikret Başkaya, “Yönetemiyorlar, Yönetemeyecekler”… http://dunyalilar.org/yonetemiyorlar-yonetemeyecekler.html/

[12] İklim Öngel, “… ‘Hayır’a Bir, ‘Evet’e Bin”, Cumhuriyet, 26 Mayıs 2017, s.5.

[13] “Başkanlık 10 Milyar Doları Buhar Etti”, Birgün, 20 Mart 2017, s.11.

[14] “… ‘Evet’ İçin 164 Milyon TL Kullanıldı”, Özgürlükçü Demokrasi, 15 Nisan 2017, s.3.

[15] Sinan Tartanoğlu, “Hayır’cılara Hakaretleri Akladılar”, Cumhuriyet, 28 Nisan 2017, s.5.

[16] “AKP’li Başkan: ‘Hayır’ Diyen Şerefsizdir”, Cumhuriyet, 14 Nisan 2017, s.6.

[17] “Tutak Kaymakamı: Köylerden ‘Evet’ Çıkmazsa Tarım Destek Paranızı Vermem”, sendika26.org, 11 Nisan 2017… http://sendika26.org/2017/04/tutak-kaymakami-koylerden-evet-cikmazsa-tarim-destek-paranizi-vermem/

[18] “Hayır Çalışmalarına Yönelik Saldırıların Bilançosu”, Birgün, 7 Nisan 2017… http://www.birgun.net/haber-detay/hayir-calismalarina-yonelik-saldirilarin-bilancosu-154459.html

[19] “Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev muhterem eşi Mihriban Aliyeva’yı ‘Devlet Başkanı Birinci Yardımcılığı’na atayınca herkesin şaşırdığını düşünen yoktur herhâlde. Örneğin Başbakanımız Binali Yıldırım Bey, bu atamayı çok yerinde bulduğu için bizzat hanımefendiye kutlama mesajı yolladı biliyorsunuz. Kayınpederi tarafından bakan yapılan Berat Albayrak Bey’in de, Aliyeva’yı en iyi anlayanlardan biri olduğuna kuşku yok.

‘Tek adam’ rejimlerinde olur bunlar. Çağlar aşıp gelen bir tutumdur bu. Eskimeyen bir tutum olduğu için de son derece ‘klasik’ bir tavır aynı zamanda. Tabii günümüzün tek adamları eski zamanlara oranla daha ‘normal’ atamalar yapıyorlar haklarını yemeyelim. Roma İmparatoru manyak Caligula, taparcasına sevdiği atı İncitatus’u yargıç (kimileri senatör der) olarak atamıştı, örneğin… Özetle tek adamlık deyince kitap yazıp zorla okutturan da var, kendisini Tanrı’yla eşitleyen de. Camii, Kilise, Tapınak yaptıran da var, AIDS’e ilaç buldum diyen de.” (Mustafa K. Erdemol, “Böyle Olur Tek Adamlık Dediğin”, Birgün, 24 Şubat 2017, s.5.)

[20] “sendika.org Editörü Ali Demirhan Gözaltına Alındı”, Cumhuriyet, 21 Nisan 2017, s.10.

[21] “HDP Mitinginde Satırlı Saldırı Girişimini Polis Engelledi”, Hürriyet, 12 Nisan 2017… http://www.hurriyet.com.tr/hdp-mitinginde-satirli-saldiri-girisimini-polis-engelledi-40425648

[22] “#Hayır Diyeceğini Açıklayan Bayramoğlu’na Sandık Başında Saldırı”, 16 Nisan 2017… http://direnisteyiz3.org/hayir-diyecegini-aciklayan-bayramogluna-sandik-basinda-saldiri/

[23] “İrfan Değirmenci’nin Evi Kurşunlandı”, 19 Nisan 2017… http://siyasihaber3.org/irfan-degirmencinin-evi-kursunlandi

[24] “… ‘Evet’ Broşürünü Almayan Bir Kişiyi Komalık Ettiler”, Birgün, 8 Nisan 2017… http://www.birgun.net/haber-detay/evet-brosurunu-almayan-bir-kisiyi-komalik-ettiler-154533.html

[25] “Pankart asan CHP’lilere Araçtan Ateş Edildi”, Evrensel, 8 Nisan 2017… https://www.evrensel.net/haber/315175/pankart-asan-chplilere-aractan-ates-edildi

[26] “İstanbul Kadıköy’de ‘Hayır’ Yazılı Bayrakları Asan HDP’lilere Çevrede Bulunan Bir Kişi Bıçak Çekerek Saldırı Girişiminde Bulundu”, 10 Nisan 2017… http://direnisteyiz3.org/hayir-calismasi-yapan-hdplilere-bicakli-saldiri/

[27] “Silahla Sandık Bastı 160 Oy Fazla Çıktı”, 19 Nisan 2017… https://www.artigercek.com/silahla-sandik-basti-160-oy-fazla-cikti?t=1492598138

[28] Fikret Başkaya, “Yalan”… http://dunyalilar.org/yalan-2.html/

[29] Aydın Engin, “Derlenip Dürülmesin Bayraklar”, Cumhuriyet, 17 Nisan 2017, s.10.

[30] “Hayır ve Ötesi Referandum Raporunu Açıkladı: Ölüler Oy Kullandı!”, Cumhuriyet, 26 Nisan 2017, s.6.

[31] “Hayır ve Ötesi’nden Hile Raporu: Referandum İptaline İlişkin Yeterli Kanıt Var!”, 18 Nisan 2017… h?ttp://ilerihaber.org/icerik/hayir-ve-otesinden-hile-raporu-referandum-iptaline-iliskin-yeterli-kanit-var-70728.html

[32] “HDP Kriz Masasına Bir Çok İhlâl Bildirimi Yapılıyor”, 16 Nisan 2017… http://direnisteyiz3.org/hdp-kriz-masasina-bir-cok-ihlâl-bildirimi-yapiliyor/

[33] “Sandıklarda Ali Cengiz Oyunları”, 16 Nisan 2017… http://www.sanalbasin.com/sandiklarda-ali-cengiz-oyunlari-18629061

[34] “Referandumdaki Usulsüzlükler”, 16 Nisan 2017… http://okumagrubu.net/referandumdaki-usulsuzlukler/

[35] Duygu Güvenç, “Sandık Tanıkları Anlatıyor: YSK Duyurmadan AKP’liler Biliyordu”, Cumhuriyet, 18 Nisan 2017, s.4.

[36] “Durum Görünenden Daha Vahim”, Özgürlükçü Demokrasi, 20 Nisan 2017, s.7.

[37] “Oy ve Ötesi Referandum Raporunu Açıkladı: 2 Bin 397 Sandıkta Seçmenden Fazla Oy Çıktı”, Cumhuriyet, 21 Nisan 2017, s.5.

[38] “İki Bin 397 Sandıkta Seçmen Sayısından Fazla Oy Kullanılmış!”, haber.sol.org.tr, 20 Nisan 2017… http://haber.sol.org.tr/toplum/iki-bin-397-sandikta-secmen-sayisindan-fazla-oy-kullanilmis-193662

[39] “Mühürlü ‘Hayır’ Oyları İnşaattan Çıktı”, Özgürlükçü Demokrasi, 19 Nisan 2017, s.6.

[40] “… ‘Blok Oy’ İddiası: 60 Sandıkta 13 Bin Evet, 58 Hayır”, 17 Nisan 2017… http://haber.sol.org.tr/toplum/blok-oy-iddiasi-60-sandikta-13-bin-evet-58-hayir-193302

[41] Hasan Akbaş, “HDP’li Vekil: Muş’ta Başkalarının Adına da Oylar Kullanıldı”, Evrensel, 20 Nisan 2017, s.8.

[42] “Yüksekova’da Kurulacak Bütün Sandıkların Başkanları AKP’li Çıktı!”, 15 Nisan 2017… http://ilerihaber.org/icerik/yuksekovada-kurulacak-butun-sandiklarin-baskanlari-akpli-cikti-70578.html

[43] “Hayır ve Ötesi Ön Raporunu Açıkladı: İşte Referandumda Yaşanan İhlâller”, Cumhuriyet, 19 Nisan 2017, s.6.

[44] Alican Uludağ, “YSK Adım Adım Şaibeyi Kurdu”, Cumhuriyet, 20 Nisan 2017, s.6.

[45] “Referandum Sonrası Anket Şirketini Kapatan Özkiraz: Mühürsüz Zarflardan “Evet” Oyları Çıktı”, 18 Nisan 2017… https://www.artigercek.com/muhursuz-pusulalarin-tamami-evet

[46] “Datça’daki İşçiler Yerine Urfa’da Sahte Oy Kullanıldı”, 18 Nisan 2017… http://www.birgun.net/haber-detay/datca-daki-isciler-yerine-urfa-da-sahte-oy-kullanildi-156005.html

[47] “Bu Fotoğraf İçin Muş Valisi’nden Açıklama Geldi”, Cumhuriyet, 20 Nisan 2017, s.7.

[48] “Elazığ Cezaevi: “Hayır”cı Tutuklular Oy Kullanamadı”, Cumhuriyet, 26 Nisan 2017, s.5.

[49] “Lüksemburg’da Kayıtlı Seçmen Sayısı 571, Kullanılan Oy 9 Bin 729!”,, 10 Nisan 2017… http://haber.sol.org.tr/toplum/luksemburgda-kayitli-secmen-sayisi-571-kullanilan-oy-9-bin-729-192311

[50] “Yurtdışındaki Referandumda Art Arda İhlâller: Feriştahına Şikâyet Edebilirsiniz”, Cumhuriyet, 9 Nisan 2017… http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/turkiye/716999/Yurtdisindaki_referandum_oylamasinda_art_arda_ihlâller__Feristahina_sikayet_edebilirsiniz.html

[51] “AKP’den Akılalmaz ‘Şaibe’ Yanıtı”, 18 Nisan 2017… http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/siyaset/723399/AKP_den_akilalmaz__Saibe__yaniti.html

[52] “Osman Baydemir’den YSK’ye Açık Çağrı: İptal Etmezsen Tarafsın”, Cumhuriyet, 19 Nisan 2017, s.4.

[53] Alican Uludağ, “YSK’nin ‘Mühürsüz Pusula’ Kararı Sır Oldu”, Cumhuriyet, 18 Nisan 2017, s.5.

[54] Çiğdem Toker, “Ortada Bir YSK Kararı Yok”, Cumhuriyet, 18 Nisan 2017, s.8.

[55] “YSK Verdiği Kararla Kendini Yalanladı”, Cumhuriyet, 17 Nisan 2017, s.10.

[56] YSK’nın referandumda sandıklar kapandıktan sonra mühürsüz pusulaları geçerli sayma kararının ardından; CHP Yüksek Disiplin Kurulu Sekreteri ve Yurt Dışı İlçe Seçim Kurulu CHP Üyesi Ali Hikmet Akıllı’nın, Yurt Dışı İlçe Seçim Kurulu’na ait paylaştığı belgede, mühürsüz oyların geçersiz ilan edildiği ortaya koydu. (“YSK Başkanı Buna Ne Diyecek? Yurtdışındaki Seçim Kurulu Mühürsüz Oyları Geçersiz İlan Etti!”, 17 Nisan 2017… http://gazetemanifesto.com/2017/04/17/ysk-baskani-buna-ne-diyecek-yurtdisindaki-secim-kurulu-muhursuz-oylari-gecersiz-ilan-etti/)

[57] Aydın Engin, “Yarımızın Anayasası - Yarımızın Başkanı”, Cumhuriyet, 19 Nisan 2017, s.10.

[58] Özgür Mumcu, “Mühürsüz Seçim”, Cumhuriyet, 19 Nisan 2017, s.3.

[59] Mustafa Karadağ, “YSK’nın Kararı Bir Hukuk İhlâli ve Skandaldır”, Birgün, 19 Nisan 2017, s.5.

[60] “YSK Başkanı’nın Eşi Melih Gökçek’in Danışmanı Çıktı!”, siyasetcafe.com, 16 Nisan 2017… http://www.siyasetcafe.com/Siyaset-Haberleri/23067-ysk-baskaninin-esi-melih-gokcekin-danismani-cikti

[61] Alican Uludağ, “YSK Gerekçeli Kararı Açıkladı, Muhalif Üye ‘Hukuk Dersi’ Verdi: Bu Şaibeyi Tarih Yazacak”, Cumhuriyet, 28 Nisan 2017, s.4.

[62] Kemal Göktaş, “YSK’nin İki Yüzü”, Cumhuriyet, 4 Temmuz 2017, s.5.

[63] “Skandal Karar Mesajla İletildi”, Cumhuriyet, 19 Nisan 2017, s.10.

[64] İklim Öngel, “Sandığa Gölge Düştü”, Cumhuriyet, 17 Nisan 2017, s.10.

[65] “… ‘Hayır’ Çıksa İptal Edilecekti!”, 21 Nisan 2017… http://www.birgun.net/haber-detay/hayir-ciksa-iptal-edilecekti-156400.html

[66] “İlhan Cihaner: Mühürler Kasıtlı Olarak Basılmadı Çünkü...”, 19 Nisan 2017… http://t24.com.tr/haber/ilhan-cihaner-muhurler-kasitli-olarak-basilmadi-cunku,399984

[67] Mühürsüz oy sebebiyle 2014’teki Bitlis’in Güroymak ilçesindeki yerel seçimlerde BDP’li aday Mehmet Emin Özkan’ın belediye başkanlığını iptal edilmiş, Bitlis İl Seçim Kurulu, seçimlerin 1 Haziran 2014’te tekrar yapılmasını kararlaştırmıştı. (“Mühürsüz Oy Sebebiyle 2014’teki Güroymak Yerel Seçimleri İptal Edilmiş”, 18 Nisan 2017… http://siyasihaber3.org/muhursuz-oy-sebebiyle-2014teki-guroymak-yerel-secimleri-iptal-edilmis)

[68] Mahmut Oral, “Beştaş: Referandumda ‘Evet’ Çıkarıldı”, Cumhuriyet, 23 Nisan 2017, s.16.

[69] Mahmut Lıcalı, “Güneydoğu’da HDP Sendeledi”, Cumhuriyet, 18 Nisan 2017, s.11.

[70] “Doğu ve Güneydoğu’da 12 İlde Seçmenin Üçte Biri Sandığa Gitmedi!”… http://www.halkinbirligi.net/dogu-ve-guneydoguda-12-ilde-secmenin-ucte-biri-sandiga-gitmedi/

[71] Ali Kenanoğlu, “Kürt’ün Oyu ve ‘Hayır Bloku’nun Hedefi”, 21 Nisan 2017… https://www.evrensel.net/yazi/78927/kurtun-oyu-ve-hayir-blokunun-hedefi

[72] Mardin Büyükşehir Belediyesi eski Eş Başkanı Ahmet Türk, Başkanlık sistemine karşı olmadıklarını, Türkiye’de uygulanabileceğini fakat anayasa değişikliğiyle getirilen sistemin Başkanlık sistemi olmadığını ifade etti. (“Ahmet Türk: Başkanlık Sistemine Karşı Değiliz Ama Türkiye’ye Getirilen Başkanlık Değil”, Al Jazeera Türk, 27 Nisan 2017… https://medium.com/@dokuz8HABER/ahmet-t)

[73] “Ahmet Türk: HDP’den AKP’ye Kayma Yok”, 17 Nisan 2017… http://www.birgun.net/haber-detay/ahmet-turk-hdp-den-akp-ye-kayma-yok-155788.html

[74] “HDP’li Vekil Altan Tan, AKP-MHP İttifakının Çöktüğünü, Erdoğan’ı Kürtlerin Kurtardığını İddia Etti”, 18 Nisan 2017… https://www.artigercek.com/altan-tan-erdogan-i-kurtler-kurtardi

[75] “AKP Kürt İlleri, Ege, Marmara Ve Akdeniz’de Kaybetti; Artık Yeni Bir Siyasi Tablo Var”, 17 Nisan 2017… http://gazetekarinca.com/2017/04/akp-kurt-illeri-ege-marmara-ve-akdenizde-kaybetti-artik-yeni-bir-siyasi-tablo-var/

[76] AKP, referandum sonrası MHP ve HDP’den aldığını tahmin ettiği oyların oranını açıkladı. Buna göre MHP’den sadece 3 puan, HDP’den ise 1.5 puan alındı. ‘Hürriyet’ten Turan Yılmaz’ın haberine göre, AKP’den bir kaynak şu değerlendirmelerde bulundu: “MHP’den 3, Kürtlerden de 1.5 puan destek görünüyor. Bizde ise pakete yönelik isteksizlikten kaynaklı bir gevşeme hâli ya da karşı duruş görünüyor. Anketlerde de gördüğümüz bir durum halkoylaması sonucuna da yansımış gibi. O da, “Hayır” oylarının dağılımından anlaşılacağı üzere, kentlilik, yani eğitim düzeyinin yükselmesine paralel olarak “Hayır” oylarının artması. Yeni seçmen gençler arasında da istediğimiz desteği yakalayamadık.” (Osman Orsal, AKP, MHP’den 3 HDP’den 1.5 Puan Aldı”, 18 Nisan 2017… https://tr.sputniknews.com/turkiye/201704181028120758-ak-parti-mhp-hdp-referandum/)

[77] “AKP’li Miroğlu: AKP, Kürt İttifakı Türkiye’ye Kazandırır”, 18 Nisan 2017… http://www.mynet.com/haber/politika/ak-partili-miroglu-ak-parti-kurt-ittifaki-turkiyeye-kazandirir-2994290-1

[78] Aslı Aydıntaşbaş, “… ‘Kürtler Evet Dedi’ Safsatası”, Cumhuriyet, 20 Nisan 2017, s.14.

[79] “Bir Oy Tahmini de HDP’den: İşte ‘Hayır’ların Oranı”, Cumhuriyet, 15 Nisan 2017, s.4.

[80] “Baydemir: ‘Hayır’lar Sandığa Girdi, AA ve YSK ‘Evet’ Çıkarttı”, Evrensel, 19 Nisan 2017, s.8.

[81] Ömer Ağın, “Referandum Sonucu İç Karartıcı Değil”, Özgürlükçü Demokrasi, 20 Nisan 2017, s.8.

[82] Murat Çakır, “Kazansa da Kaybedecek!”, Özgürlükçü Demokrasi, 15 Nisan 2017, s.4.

[83] Nuray Mert, “Son İtiraz Hakkımız, Son Kararımız Kesinlikle Hayır!”, Cumhuriyet, 14 Nisan 2017, s.5.

[84] Ahmet İnsel, “… ‘Hayır’ Herkesin Geleceğinin Güvencesidir”, Cumhuriyet, 8 Nisan 2017, s.11.

[85] Gülfer Akaya, “Yandaşları Boş Ver, Biz Kazandık!”, 26 Nisan 2017… http://siyasihaber3.org/

[86] Erdal Atabek, “Hayır Kazandı. Çok Açık...”, Cumhuriyet, 24 Nisan 2017, s.4.

[87] Gülseren Onanç, “Biz Kazandık”, Cumhuriyet, 24 Nisan 2017, s.12.

[88] Zehra Özdilek, “Açık Ara Hayır”, Cumhuriyet, 16 Mayıs 2017, s.6.

[89] Ertuğrul Özkök, “Türkiye’yi Beyaz Türkler, Beyaz Muhafazakârlar Ve Beyaz Kürtler Kurtaracak”, Hürriyet, 8 Haziran 2017, s.23.

[90] Meltem Yılmaz, “Sırrı Süreyya Önder: Açılım Süreci Yeniden Başlama Yolunda”, Birgün, 22 Mayıs 2017, s.13.

[91] “Kazanan FETÖ, CHP ve HDP Oldu”, 17 Nisan 2017… https://www.artigercek.com/kazanan-feto-chp-ve-hdp-oldu

[92] “Prof. Sencer Ayata: Demokratik, Adil Olmayan Bir Seçimdi; İktidar ve Sistemin Meşruiyeti Zayıfladı”, 17 Nisan 2017… http://t24.com.tr/haber/prof-sencer-ayata-demokratik-adil-olmayan-bir-secimdi-iktidar-ve-sistemin-mesruiyeti-zayifladi,399538

[93] Alın size bir zırva: “Mühürsüz oy pusulaları yüzünden referandumun yenilenmesini talep edenlere sesleniyorum: Referandum yenilenirse... Yüzde 48.4’ü anca rüyanızda görürsünüz. ‘Mühürsüz oy pusulaları’ gibi şekil şarta dayalı bir dayanağa tutunup gereksiz bir çaba içine girmek yerine... Yüzde 48.4’ün keyfini çıkarmayı deneseniz daha iyi olmaz mı? Sokaklara dökülüp yüzde 48.4’ün önemli bir bölümünü ürkütecek tehlikeli oyunlar oynamak yerine... İstanbul’da ve Ankara’da önde olmanın keyfini çıkarsanız daha iyi olmaz mı?” (Ahmet Hakan, “2019’da Yüzde 48.4’ün Başkan Adayı Kim Olmalı”, Hürriyet, 21 Nisan 2017… http://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/ahmet-hakan/2019da-yuzde-48-4un-baskan-adayi-kim-olmali-40433420)

[94] “AGİT: Ya Mahkeme Ya Tarih Karar Verecek”, 17 Nisan 2017… http://www.gazeteduvar.com.tr/dunya/2017/04/17/agit-referandum-adil-kosullarda-yapilmadi/

[95] “YSK’dan Ayrılan AGİT’ten Önemli Açıklama”, 18 Nisan 2017… http://www.mynet.com/haber/dunya/yskdan-ayrilan-agitten-onemli-aciklama-2994302-1

[96] Alon Ben-Meir, “Erdoğan’ın ‘Zaferi’ Niçin Meşru Değil: 25 Neden”, Birgün, 24 Nisan 2017, s.5.

[97] IPSOS tarafından CNN Türk için 17 Nisan günü 81 ilde Türkiye’deki seçmen nüfusunu temsil eden 1501 kişiyle görüşmeler yoluyla gerçekleştirilen ankete göre en dikkat çekici sonuçlarından birisi MHP seçmeninin bölünmesi üzerine olanıydı.

Buna göre, 1 Kasım 2015 seçimlerinde MHP’ye oy vermiş seçmenin yüzde 73’ü 16 Nisan’da parti lideri Devlet Bahçeli’nin “Evet” çağrısına karşın “Hayır” oyu verdi. Bu oran, 5 büyük ilde, yani İstanbul, Ankara, İzmir, Adana ve Bursa ortalamasında yüzde 80’i buluyor.

“Hayır” kampanyasının başını çeken CHP’de “Evet” veren seçmen oranı yüzde 5, HDP’de ise yüzde 9 görünüyor. Anayasa değişikliklerinin öncülüğünü yapan AKP seçmeninin yüzde 10’u ise “Hayır” oyu verdi.

Veriler ilk kez oy veren seçmenlerin yüzde 58’inin “Hayır” oyu verdiğini gösteriyor. Bu oran referandumda kullanılan yüzde 48.6 oranındaki “Hayır” oranından neredeyse 10 puan daha fazla.

Anket sonuçlarına göre, il ve ilçe merkezlerinde “Hayır” oranı yüzde 51’e ulaşıyor; “Evet” yüzde 48’de kalıyor. Buna karşın belde ve köylerde “Evet” oranı, referandumda çıkan yüzde 51.4’ün 10 puandan fazla üzerinde; yüzde 62; belde ve köylerde “Hayır” oranı yüzde 38’de kalıyor.

Aynı şekilde ilkokul mezunu ya da eğitimsiz seçmen arasında “Evet” oranı yüzde 70’e yükseliyor; ankete göre “Evet” oylarının en yüksek olduğu dilim bu. İlkokul düzeyinde yüzde 70 olan “Evet” oranı ortaokul düzeyinde yüzde 57’ye, lise düzeyinde yüzde 42’ye, üniversite düzeyinde ise yüzde 39’a düşüyor.

Buna karşın İlkokul düzeyinde yüzde 30 olan “Hayır” oranı, Ortaokul düzeyinde yüzde 43’e, lise düzeyinde yüzde 58’e ve üniversite düzeyinde yüzde 61’e çıkıyor. Ancak “Hayır” oyu veren üniversite mezunu seçmenin yüzde 35’i de başka ülkelere gitmenin yolunu arıyor. (Murat Yetkin, “İşte Referandum Sonrası İlk Anket”, Hürriyet, 20 Nisan 2017… http://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/murat-yetkin/iste-referandum-sonrasi-ilk-anket-40432232)

[98] “Cami örgütlenmesi, elbette ‘Evet’ oylarının tek nedeni değildir. Ama önemli etkisi olmuştur. Çünkü çoğu camiler ‘Evet’ propaganda merkezlerine, imamları ise Evet propagandacılarına dönüşmüştür. Tek adamlık, rejimlere biat kültürünün İslâmcı ve Osmanlıcı bir milliyetçilik geleneği üzerinden en yoğun ve yaygın işlendiği ve kültürel olarak da kabul gördüğü zeminlere dönüştürülmüştür.” (Turan Eser, “Ümmetin Camisinde Evet, Yurttaşların Okulundan Hayır-1”, Birgün, 25 Nisan 2017, s.7.)

[99] Meltem Yılmaz, “Prof. Dr. Tayfun Atay: Gençlerimiz bu İktidarın Neşeyi Yok Ettiğini Gördü”, Birgün, 1 Mayıs 2017, s.13.

[100] Semih Güven, “#HayırBitmedi Piyasa endişeli”, Birgün, 19 Nisan 2017, s.11.

[101] “İlk İcraat İdam: Kılıçdaroğlu Desteklemezse Referandum Yaparız”, Cumhuriyet, 17 Nisan 2017, s.5.

[102] “Erdoğan’dan Referandum Yorumu: 1-0 ya da 5-0 Kazanmışsın Fark Etmez, Maçı Kazandık”, Cumhuriyet, 19 Nisan 2017, s.5.

[103] “Kılıçdaroğlu: YSK Referandumu Tartışmalı hâle Getirdi”, Cumhuriyet, 17 Nisan 2017, s.4.

[104] Aktaran: Emre Kongar, “Kılıçdaroğlu Sertleşiyor”, Cumhuriyet, 22 Haziran 2017, s.11.

[105] Nuray Mert, “Her Şeye Rağmen”, Cumhuriyet, 17 Nisan 2017, s.5.

[106] Can Soyer, “Referandum ve Ötesi”, 19 Nisan 2017… http://ilerihaber.org/yazar/referandum-ve-otesi-70748.html

[107] Ali Açar, “Erkan Baş: Hayır Kazandı”, Cumhuriyet, 13 Mayıs 2017, s.6.

[108] Haluk Yurtsever, “Hükümsüzdür”, 18 Nisan 2017… http://ilerihaber.org/yazar/hukumsuzdur-70686.html

[109] Seyhan Avşar, “Oya Ersoy: Hayır Başarılı Oldu”, Cumhuriyet, 12 Mayıs 2017, s.6.

[110] Hatırlayın: Murat Belge, Hopa’da öldürülen Metin Lokumcu’nun çevresini bu sözlerle Ergenekoncu ilan etmişti!

“Emekli öğretmen Metin Lokumcu’yu Ergenekon’a mı bağladınız?” sorusunu, ”Kendisini değil ama onun bir çevresi var, çevresinin çevresi var. Toplumda her şey böyle olur. O kişiyle sınırlı değil” diye yanıtlamıştı. (http://www.birgun.net/haber-detay/murat-belge-lokumcu-nun-cevresi-ergene...)

Murat Belge boğazına kadar Fethullahçı çete ile, Hrant Dink’in artık afişe olmuş katilleriyle yan yana durmaktaydı. (http://odatv.com/cemaat-hatirasi-1002131200.html... http://haber.sol.org.tr/yazarlar/taylan-kara/hrantin-arkadaslari-grubund...)

Metin Lokumcu’nun çevresini böyle suçlayan Murat Belge, Fethullahçı çetenin (pardon o “hizmet hareketi”ydi di mi!) Abant toplantılarının nadide demirbaşlarından biriydi. Yıllarca Fethullah Gülen’in sağ kolu olan Nurettin Veren’in ifadesine göre Abant toplantılarına katılanlara, zarf içinde 2-3 bin dolar verilmekteydi. (http://www.birgun.net/haber-detay/cemaat-abant-toplantilarina-katilanlar...) 

Şimdiye kadar gazeteci Aydın Engin dışında kimse bu ifadeyi yalanlamamıştır. (http://www.cumhuriyet.com.tr/koseyazisi/584526/9_bin_dolari_kim_zimmetin...)

Murat Belge, 2010 referandumu hakkında ise, “Ben de doğrusu kendimi kandırılmış hissediyorum. ‘Elim kırılaydı da oy vermeseydim’ diyecek halim yok. O zamanın şartlarında doğru davrandığımı düşünüyorum” diye yazmıştır. (http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/turkiye/395439/Murat_Belge_den_itiraf...)

2010 referandumu öncesinde (10 Eylül 2010) Murat Belge, “AKP bir plebisiter diktatörlük kurmayı planlıyor mu?” diye sormuş ve şöyle cevaplamıştı:

“Varolan koşullarda bence bu anlamlı bir soru sayılmaz... tersine [pakette] demokrasi yönüne ağırlık koyan değişiklikler öngörülmüş.” (http://www.3b-liberal.com/index.php?sid=yazi&id=33407)

Aynı Murat Belge, 27 Eylül 2014’te ise, “AKP’nin HSYK açıklamaları korkunç, plebisiter diktatörlüğe doğru gidiliyor” diye yazmıştır. (http://t24.com.tr/haber/murat-belge-akpnin-hsyk-aciklamalari-korkunc-ple...)

Bunları bir başkası değil Murat Belge yazmıştır. 4 yıl önce kendinden emin ve karşı iddiaları küçümser bir tavırla söylediklerini çok değil 4 yıl 3 hafta sonra aynı sözcükleri kullanarak bizzat kendisi yalanlamıştır.

Öngörüsü bu derece kısa sürede yanlış çıkan Murat Belge, bugün dünyanın, “Karl Marx’ın 137 yıl önce söylediği gibi” olmadığını söylemektedir! (http://t24.com.tr/k24/yazi/belge-populizm,1217)

Kendini “bir komünist olarak” tanımlayan Murat Belge, 1993 yılında “Tansu Çiller’in danışmanı olma” teklifini de “Böyle bir şey istenirse memnuniyetle yaparım” diye karşılayacak kadar da “geniş gönüllü”dür! (http://www.gazeteciler.com/haber/belge-ve-altan-kimin-danman-olacakt/189266)

Metin Lokumcu’nun çevresini, çevresinin çevresini darbecilikle suçlayan “muhalif” Murat Belge, iktidarla ve zamanın “paralel iktidarı”yla girebildiği her türlü ilişkinin içindeydi. En küçük bir muhalif duruş gösterenlerin işten atıldığı ve sesinin kesildiği bir dönemde televizyonlarda sayısız program yaptı, gazetelerde sayısız yazı yazdı, Abant Toplantıları dahil sayısız toplantıya davet edildi, saray kahvaltılarında ağırlandı, akil adamlık yaptı.

Murat Belge’nin işlevini en iyi açıklayan Muhsin Kızılkaya olmuştu:

“Ben de kibirli bir sosyalist, devrimciydim. Sonra Birikim Dergisi’nde Ömer Laçiner, Murat Belge’lerin yazdıkları beni çok etkiledi. İslâmi hareketlere, muhafazakârlara hoşgörüyle yaklaşıp onların memleketi dönüştürebileceğine, vesayetçi rejimi kırabileceğine dair bir inanç gelişmişse bende, tek müsebbibi Birikim Dergisi; Laçiner, İnsel ve Belge’dir.” (http://odatv.com/eskiden-sosyalisttim-murat-belge-ve-ahmet-insel-okudukt...) (Aktaran: Taylan Kara,         “Murat Belge’nin Çevresi ve Çevresinin Çevresi”, 19 Mayıs 2017… http://haber.sol.org.tr/yazarlar/taylan-kara/murat-belgenin-cevresi-ve-cevresinin-cevresi-196898)

[111] İrfan Aktan, “Belge: Sonuç “Hayır” İçin Müthiştir!”, 23 Nisan, 2017… http://www.gazeteduvar.com.tr/yazarlar/2017/04/23/murat-belge-sonuc-hayir-cephesi-acisindan-muthistir/

[112] Rıza Türmen, “Karanlıktan Çıkmak”, Cumhuriyet, 25 Mayıs 2017, s.12.

[113] “Prof. Gürsoy: Bütün Bu Koşullara Rağmen Kazanılan Zafer “Hayır”ın Zaferidir”, 17 Nisan 2017… http://gazetekarinca.com/2017/04/prof-gursoy-butun-bu-kosullara-ragmen-kazanilan-zafer-hayirin-zaferidir/

[114] Güven Gürkan Öztan, “Bu Kâbustan Ancak Biz Çıkarız”, Birgün, 29 Mayıs 2017, s.3.

[115] Fatih Yaşlı, “Anayasasız Anayasal Düzene Geçiş ve Sonrası”, Birgün, 19 Nisan 2017, s.3.

[116] “16 Nisan’dan önce Parlamenter Sistem yürürlükteydi, ama yine de Erdoğan’ın her sözü bir kanundu. Yarın da öyle olacaktır. Osmanlı’da da sembolik bir meclis vardı, fakat tek otorite padişahtı. Cumhuriyetten sonra da dizginler hep bir kişinin elindeydi, parlamento o kişinin kararlarını onaylayan bir noterdi.

Bu referandumda bir defa daha görüldü ki, bu düzenin halkın önüne koyduğu sandıklardan özgürlük çıkmaz, çıkmayacak. O sandıklar özgürlüğün kefenlendiği tabutlardır. Dünyadaki sayısız örnekten de biliyoruz; seçim sandıklarında kaybeden hep halk, kazanan ise holdingler düzeni ve onun hükümetleri oluyor.” (Mahmut Alınak, ‘Esaret Zinciri’, 18 Nisan 2017… http://www.urfadabugun.com/kose-yazisi/1010/esaret-zinciri.html)

[117] Ergin Yıldızoğlu, “Referandum: Bir ‘Otopsi’…”, Cumhuriyet, 24 Nisan 2017, s.9.

[118] Meltem Yılmaz, “Yılmaz Esmer: Ülke Ciddi Travma Geçiriyor”, Birgün, 24 Nisan 2017, s.13.

[119] İbrahim Ö. Kaboğlu, “Meşruluk (Güncel), Anayasa (Hedef) ve Seçim (Araç)”, Birgün, 8 Haziran 2017, s.9.

[120] Orhan Bursalı, “Kılıçdaroğlu: Referandum Gecesi Kan Dökülebilirdi”, Cumhuriyet, 6 Mayıs 2017, s.6.

[121] Murat Yetkin, “Kılıçdaroğlu: Hak Arayışından Vazgeçmeyeceğiz”, 22 Nisan 2017… http://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/murat-yetkin/kilicdaroglu-hak-arayisindan-vazgecmeyecegiz-40434460

[122] “CHP’li Gök: Meclisten Çekilmeyi Uygun Görüyoruz”, 19 Nisan 2017… https://tr.sputniknews.com/turkiye/201704191028148691-chp-levent-gok-meclisten-cekilmeyi-uygun-gormuyoruz/

[123] “Selin Sayek Böke’den Çok Sert Çıkış: Referandum Yok Hükmündedir”, Cumhuriyet, 20 Nisan 2017, s.5.

[124] “CHP’li İlhan Cihaner: Parlamentoyu Boykot Etmeliyiz”, 5 Mayıs 2017… http://www.birgun.net/haber-detay/chp-li-ilhan-cihaner-parlamentoyu-boykot-etmeliyiz-158233.html

[125] Kemal Göktaş, “CHP’li Şenal Sarıhan: Şimdi Sivil İtaatsizlik Dönemi Başlıyor”, Cumhuriyet, 22 Mayıs 2017, s.11.

[126] Mustafa Alp Dağıstanlı, “CHP Örgütlü Pasifliktir”, 7 Kasım 2016 … http://www.diken.com.tr/chp-orgutlu-pasifliktir/

[127] “CHP Üsküdar Gençlik Kollarından Genel Merkeze: Cesur Olamayan Yönetim Anlayışını Tanımıyoruz”, 22 Nisan 2017… http://www.diken.com.tr/chp-uskudar-genclik-kollarindan-genel-merkeze-cesur-olamayan-yonetim-anlayisini-tanimiyoruz/

[128] Çiğdem Toker, “Selin Sayek Böke: Sokak Bir Haktır”, Cumhuriyet, 12 Mayıs 2017, s.7.

[129] “CHP’li Sağlar: Bu Referandum’u CHP Meşrulaştırdı!”, 23 Nisan 2017… http://www.gomanweb.org/index.php/tum-haberler/demokrasi-koesesi/24609-chp-li-saglar-bu-referandum-u-chp-mesrulast-rd

[130] “Fikri Sağlar: Dokunulmazlıkları AYM’ye Götürürseniz Partiden Atarız Denildi”… http://www.gazeteduvar.com.tr/gundem/2017/04/27/fikri-saglar-dokunulmazliklari-aymye-goturseniz-partiden-atariz-denildi/

[131] “Kılıçdaroğlu’ndan Oğuz Güven’in Tutuklanmasına Sert Tepki: Siz Ne Biçim Hâkimsiniz?”, Cumhuriyet, 17 Mayıs 2017, s.4.

[132] Yaşar Baş, “Büyük Değişim Başladı”, Akit, 12 Mayıs 2017, s.4.

[133] ‘Ekonomi ve Barış Enstitüsü’nün 2017 Küresel Barış Endeksi’ne göre, Türkiye, 163. ülkenin olduğu listede 146. sırada. (“Dünyanın En Barışçıl Ülkesi Yine İzlanda...”, Cumhuriyet, 3 Haziran 2017, s.12.)

[134] “10 Ayda 5 Bine Yakın Akademisyen İhraç Edildi”, Birgün, 3 Mayıs 2017, s.3.

[135] “Darbe Girişiminin 10 Aylık Bilançosu: 50 Bin 136 Tutuklama”, Birgün, 29 Mayıs 2017, s.6.

[136] “ABD’li Yazar Rubin: Türkiye Bu Uçurumdan Tek Parça Kurtulamayabilir”, 1 Haziran 2017… https://tr.sputniknews.com/turkiye/201707011029101289-michael-rubin-turkiye-ucurum-tek-parca/

[137] “Erdoğan’dan Adalet Yürüyüşü Başlatan Kılıçdaroğlu’na ‘Yargı’ Tehdidi”, Cumhuriyet, 18 Haziran 2017, s.11.

[138] “Erdoğan Yine Adalet Yürüyüşü’nü Hedef Aldı: Rüzgâr Eken Fırtına Biçer”, Cumhuriyet, 2 Temmuz 2017, s.4.

[139] “Organize Suç Örgütü Lideri Sedat Peker’den ‘Adalet Yürüyüşü’ Açıklaması”, Cumhuriyet, 6 Temmuz 2017… http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/turkiye/775670/Organize_suc_orgutu_lideri_Sedat_Peker_den__Adalet_Yuruyusu__aciklamasi.html

[140] “Erdoğan: Büyükada’da Gözaltına Alınanlar 15 Temmuz’un Devamı Niyetinde Bir Toplantı İçin Bir Araya Gelmişlerdi, Cumhuriyet, 9 Temmuz 2017, s.5.

[141] Uluslararası Yatırımcılarla İstişare Toplantısı, 12 Temmuz 2017.

[142] “Ankara Valiliği: Güneş Battıktan Sonra Ateş Yakmak, Şarkı-Türkü Söylemek, Slogan Atmak Yasak”, Cumhuriyet, 27 Mayıs 2017, s.12.

[143] İklim Öngel, “OHAL Öldürüyor: Sayı 35’e Yükseldi”, Cumhuriyet, 29 Nisan 2017, s.11.

[144] “Erdoğan Hayranları Yükseliyor... Yargıtay Üyeliği İçin Yeni Kriter”, Cumhuriyet, 6 Temmuz 2017, s.5.

[145] Alican Uludağ-Canan Coşkun, “Partili HSK’den Yargıda Kıyım”, Cumhuriyet, 5 Temmuz 2017, s.5.

[146] Alican Uludağ, “AYM’den ‘OHAL’ Açık Çeki”, Cumhuriyet, 3 Temmuz 2017, s.4.

[147] “Mafya Babasının Torununa Ödül Gibi Tahliye”, www.evrensel.net, 3 Mayıs 2017... https://www.evrensel.net/haber/318253/mafya-babasinin-torununa-odul-gibi-tahliye

[148] “Halkın Cebinden Çıkan Parayla Yayın Yapan TRT Erdoğan’a Çalışmış”, Cumhuriyet, 6 Temmuz 2017, s.4.

[149] Zehra Özdilek, “Gazi’de Yine Ölüm Var”, Cumhuriyet, 16 Nisan 2017, s.6.

[150] “Diyanet: Müzik, Cinsel Arzuları Tahrik Ediyorsa Günahtır!”, 16 Şubat 2016… http://m.t24.com.tr/haber/diyanet-muzik-cinsel-arzulari-tahrik-ediyorsa-gunahtir,328346

[151] Ahmet İnsel, “İstibdat İdaresi ve Adalet Yürüyüşü”, Cumhuriyet, 17 Haziran 2017, s.11.

[152] Elif Çağlı, “Totaliter Diktatörlüğe Hayır!”, 2 Şubat 2017… http://marksist.net/elif-cagli/totaliter-diktatorluge-hayir.htm

[153] Ahmet İnsel, “Çoğunlukçu Tahakküm Üzerine”, Cumhuriyet, 13 Mayıs 2017, s.11.

[154] Mustafa Kartoğlu, “OHAL sürecek FETÖ Bitecek”, Star, 4 Kasım 2015, s.11.

[155] Ahmet İnsel, “… ‘Ben Devletim!’: Bürlesk ve Despotik Otoriterizm”, Cumhuriyet, 6 Mayıs 2017, s.11.

[156] Şükran Soner, “İktidarlarının Otoriterlik Kıskacı”, Cumhuriyet, 27 Mayıs 2017, s.9.

[157] Kemal Göktaş, “Cindoruk, ‘Yeni Türkiye’yi Değerlendirdi: Çok Partili Hayat Bitmiştir”, Cumhuriyet, 12 Haziran 2017, s.11.

[158] Ahmet İnsel, “Parti-Devlet Başkanını Eleştirmek?”, Cumhuriyet, 23 Mayıs 2017, s.11.

[159] Ahmet İnsel, “16 Nisan Çöküşün Miladı mı?”, Cumhuriyet, 22 Nisan 2017, s.11.

[160] Gywnne Dyer, “Erdoğan’ın Türkiye’yi İslâmlaştırma Planı O Kadar Zararlı ki Geri Dönüşü Çok Zor Görünüyor”, Birgün, 24 Nisan 2017, s.5.

[161] Ahmet İnsel, “Milli Reis Dönemi Başlarken”, Cumhuriyet, 2 Mayıs 2017, s.11.

[162] Aydın Engin, “Siyasal İslâmın İntikamıdır Bu”, Cumhuriyet, 12 Temmuz 2017, s.10.

[163] Ahmet İnsel, “Bu Şiddet Rejimi Sürekli El Yükseltmek Zorundadır”, Cumhuriyet, 12 Temmuz 2017, s.7.

[164] İklim Öngel, “Olağanüstü Hâl Değil Olağanüstü Yasaklar”, Cumhuriyet, 15 Temmuz 2017, s.4.

[165] Ergin Yıldızoğlu, “1 Mayıs”, Cumhuriyet, 1 Mayıs 2017, s.9.

[166] Siz bakmayın AKP’nin hiçbir zaman İslâmcı bir parti olmadığı vurgusuyla, “AKP, Bonapartist, otoriter, sağcı, Makyavelist bir parti ve hak, hukuk gibi kavramlarla alâkâsı yok,” (Kemal Göktaş, “Prof. Dr. Cihangir İslâm: AKP’nin Adalet, Hak, Hukukla Alâkâsı Yok”, Cumhuriyet, 15 Mayıs 2017, s.11.) diyen Prof. Dr. Cihangir İslâm gibilerinin İslam’ı her türlü şeametten münezzeh gösterme çabalarına…

[167] Nuray Mert, “İslâmcılık, Çirkin İtiraf”, Cumhuriyet, 8 Mayıs 2017, s.5.

[168] Tayfun Atay, “Özgürlükçü Liberallerden Küfürbaz Trollere: AKP’nin Serencamı”, Cumhuriyet, 19 Nisan 2017, s.6.

[169] Sebahat Karakoyun, “Çağdaşlığı Yanlış Biliyorsunuz!”, Birgün, 30 Mart 2017, s.7.

[170] AKP’nin adındaki “Adalet” sözcüğü düşeli kaç yıl olduğu tartışılıyor, hele hele son yaşadıklarımızdan sonra, partinin adı “ve Kalkınma Partisi” olarak kalmış durumda. Şimdi bu “Kalkınma” üzerine sahne ışıkları çevrilmeli. Mesela 412 milyar dolar dış borcu var bu ülkenin.. Bu milli gelirin yüzde 49’u. Bu ne demek? Biz ülkede bir büyüme yaratmışız, ama bu 700 milyar dolarlık hacmin yarısı “dış borç”. El parası! (Orhan Bursalı, “AKP ‘Başarı Efsaneleri’ Üzerine Tartışalım”, Cumhuriyet, 11 Temmuz 2017, s.6.)

[171] Ergin Yıldızoğlu, “Ensar Vakfı”, Cumhuriyet, 11 Nisan 2016, s.9.

[172] John Hopkins Üniversitesi’nden psikolog John Gartner’ın tanımına göre, hipomanik insanlar, çevrelerindeki insanları ikna edebilme noktasında çok tutkulu, kararlı ve oldukça acımasız bir kişilik sergiler. Hipomanik kişilik biçimi, genellikle bipolar bozukluk ile genetik anlamda ilişkilendirilir. Hipomanik insanların kurduğu cümleler doğru olmasa bile, bu durum vermek istedikleri mesajın yayılmasının önünde bir engel oluşturmaz. Bu kişiler, ister din tüccarlığı yapıyor olsunlar isterse başka bir mesaj kaygısı güdüyor olsunlar, vermek istedikleri mesajı verebilme konusunda “kusursuz” bir manipülatif kişiliğe bürünebilirler. (Gürkan Akçay, “… ‘Hipomanik’ Siyaset ve Kitle Etkileyiciliği”, Birgün, 5 Nisan 2017, s.16.)

[173] Ahmet İnsel, “Tayyip Erdoğan’ın Kültür Savaşı”, Cumhuriyet, 3 Haziran 2017, s.11.

[174] Geçerken aktaralım: “Kültür bir lüks değildir, patikayı andıran bir yolu kavramsallaştırarak bir anayol hâline getirme imkânı verir bize.” (Edgar Morin.)

“Kültür dediğimiz şey, gerçekte uzun bir ayıklama ve eleme sürecidir… Tam da her şey unutulduğunda geride kalan şey…” (Umberto Eco- J.C. Carriere, Kitaplardan Kurtulabileceğinizi Sanmayın, çev: Sosi Dolanoğlu, Can Yay., 2016.)

“Öz kültür yoktur. ‘Özümüze dönelim’ sözü de eğer masum bir cehaletle söyleniyorsa lafügüzaf, yok bu konularda hasbelkader mürekkep yalamış olanlarca politik, ekonomik, ideolojik hesaplar doğrultusunda telaffuz ediliyorsa da gaflet, dalalet ve hıyanettir. Kültür, sürekli bir oluştur. Bu oluş hâli, her daim başka ve farklı öğelerle, çevrelerle, değerlerle, anlayışlarla, inançlarla diyalog, etkileşim ve alışverişler doğrultusunda şekillenir. Kültürün zenginliği, yetkinliği ve gücü, ‘öz’ünden değil ‘melez’liğinden gelir.” (Tayfun Atay, “… ‘Öz Kültür’ Aldatmacası”, Cumhuriyet, 8 Ocak 2017, s.3.)

[175] Bilimin “tarafsız”, ideolojiler üstü ve dümdüz ilerleyen bir olgu olduğu iddiasına dair Stephen Jay Gould, Darwin ve Sonrası kitabının önsözünde şöyle der: “Bilim, nesnel bilgilerle donanmış ve eski boş inançları yıkarak gerçeğe doğru ilerleyen amansız bir yürüyüş değildir. Sıradan insanlar olarak bilim adamları, kuramlarında farkında olmadan çağlarının toplumsal ve politik kısıtlamalarını yansıtırlar. Toplumun ayrıcalıklı üyeleri olarak, çoğunlukla yerleşik toplumsal düzenlemeleri biyolojik temellerle bağdaştırır ve bunları savunurlar.” (Stephen Jay Gould, Darwin ve Sonrası-Doğa Tarihi Üzerine Düşünceler, Çev: Ceyhan Temürcü, Say Yay., 2013.)

[176] Ergin Yıldızoğlu, “… ‘Totaliter’ mi Dediniz?”, Cumhuriyet, 1 Haziran 2017, s.8.

[177] “… ‘Yeni Türkiye’, dinbaz iktidarın elinde her kapıyı açan bir ‘mastır anahtar’… ‘Eski Türkiye’ diye kanırta kanırta öcüleştirerek işaret ettikleri askeri vesayet yerine oturtulmuş dini vesayeti ‘Yeni Türkiye’ adı altında bir şirinlik muskası gibi yutturmaya çalışıyorlar. Peki, hiç düşünüyor musunuz AKP’yle ilişik şekilde kullanılan bu ‘Yeni Türkiye’ tabiri hayatımıza ilk ne zaman ve kim tarafından takdim edilmiş?..

2007 yılında Amerika’da (Washington DC) yayımlanmış bir kitap, ‘The New Turkish Republic’ başlığını taşımakta. 2008’de ‘Yeni Türkiye Cumhuriyeti’ başlığıyla Türkçe çevirisi yapılıp Timaş Yayınları tarafından basılan bu kitabın yazarı Graham Fuller. Yani CIA Türkiye masası eski şefi!

Fuller, alt başlığı ‘Yükselen Bölgesel Aktör’ olan ‘Yeni Türkiye Cumhuriyeti’ kitabında bize bir iktidar koalisyonunun 2002’den itibaren el ele, kol kola, gönül gönüle vererek ‘paralel’ yol tutuşunu ballandıra ballandıra anlatıyor. Kitabın ağırlık merkezi olan ‘Türk İslâmı’nın Yeniden Yükselişi’ başlıklı 6’ncı bölüm, iki ana alt-bölüme ayrılmış. Birinci alt-bölümün başlığı, ‘Adalet ve Kalkınma Partisi’. İkincininki ise (evet, doğru tahmin!) ‘Fethullah Gülen Hareketi’.

O 6’ncı bölümden rastgele gözümüze takılan satırları okuyalım: ‘Ağustos 2001’de kurulan AKP, Türkiye’de bugüne kadar gelmiş İslâmcı partiler serisinin açık ara en ılımlı, en profesyonel ve en başarılısı olmuştur. AKP resmen İslâm ile kendisi arasında herhangi bir formel bağ kurmaktan uzak durmakta ve sekülarizm veya ‘laisizm’i demokrasi ve özgürlüğün bir ön şartı kabul etmektedir. AKP’nin Avrupa Birliği’ni kucaklaması, AKP platformunun en başarılı ve akıllıca yönlerinden biri olmuştur. Bu politika, partinin ülke içindeki seçmen desteğine ve dışarıdaki imajına büyük oranda katkıda bulunmuştur’ (Graham Fuller, Yeni Türkiye Cumhuriyeti-Yükselen Bölgesel Aktör, Timaş Yay., 2008, s.102, 103, 105).

Bir de ikinci alt-bölüme bakalım: ‘AKP iktidara geldiğinden ve oldukça ılımlı, pragmatik ve üretken bir siyasal platform benimsediğinden beri Gülen hareketi AKP’ye yönelik eleştirisini büyük ölçüde azaltmıştır. Bunun sonucu olarak, ikisi arasındaki ilişkiler bugün geçmişte olduğundan çok daha iyi durumdadır. Gülen cemaatinin birçok üyesi bugün artık Gülen hareketine bir alternatif olarak değil ama onun siyasi bir tamamlayıcısı olarak AKP’ye katılmıştır’ (Graham Fuller, Yeni Türkiye Cumhuriyeti-Yükselen Bölgesel Aktör, Timaş Yay., 2008, s.127, 128). Nereden nereye diyorsunuz değil mi?!” (Tayfun Atay, “… ‘Yeni Türkiye’nin İsim Babası Kim?”, Cumhuriyet, 28 Nisan 2017, s.6.)

[178] Nuray Mert, “Devrime Hazır Olun”, Cumhuriyet, 22 Mayıs 2017, s.5.

[179] Erk Acarer, “Erdoğan Hiçbir Zaman Mutlak Bir Zafer Kazanamayacak”, Birgün, 29 Mayıs 2017, s.2.

[180] Ergin Yıldızoğlu, “Beklenen Oldu!”, Cumhuriyet, 20 Nisan 2017, s.12.

[181] Orhan Bursalı, “2019 Seçimlerinde Referandumu Tersine Çevirmek Ve Demokrasiye Geçmek Mümkün...”, Cumhuriyet, 2 Mayıs 2017, s.6.

[182] Kemal Göktaş, “CHP’li Özel’den 2019 Seçimi İçin Öneriler...”, Cumhuriyet, 8 Mayıs 2017, s.12.

[183] ÖDP Eşbaşkanı Alper Taş da, “2019 Mart ayında yapılacak yerel seçimlere bugünden örgütlenme mantığıyla yerel yönetimlerin demokratikleşmesini, piyasalaştırmadan kurtaracak ortak adaylarla AKP’nin yereldeki hegemonyasını kırmalıyız. Ya Gezi ruhuyla uyuşan adaylarla halkın karşısına çıkacağız ya da sağ adaylarla yine AKP’ye iktidarı sunacağız,” (Ali Açar, “Alper Taş: “Evet”in Anlamı Yok”, Cumhuriyet, 9 Mayıs 2017, s.7.) diyor.

[184] Mahmut Lıcalı, “HDP Sözcüsü Baydemir 2019 Perspektifini Özetledi: Ortak Paydalı Mücadele Hattı”, Cumhuriyet, 15 Mayıs 2017, s.6

[185] CHP Mersin Milletvekili Aytuğ Atıcı, ilkeler temelinde her türlü ittifakın yapılabileceğini söyleyerek, “Demirtaş’ın dediği gibi ‘Evet’ diyenleri de bu demokrasi cephesinde ikna etmeliyiz. İlke bazında birleştikten sonra isim anlamını yitirir” dedi. (“CHP’den İttifak Tartışmalarına İlişkin Açıklama”, Birgün, 8 Mayıs 2017... http://www.birgun.net/haber-detay/chp-den-ittifak-tartismalarina-iliskin-aciklama-158537.html)

[186] “HDP’li Nursel Aydoğan: Önümüzdeki 2 Yıl İçinde Farklı İttifaklar Olabilir”, Cumhuriyet, 23 Nisan 2017, s.16.

[187] Ergin Yıldızoğlu, “Yeni Gerçek[çi]lik”, Cumhuriyet, 8 Mayıs 2017, s.9.

[188] Ergin Yıldızoğlu, “Yine ‘Yeni Gerçeklik’ Üzerine”, Cumhuriyet, 22 Mayıs 2017, s.9.

[189] Otaviano Canuto-Samuel George, “Oy Pusulasının Ötesinde: Türkiye’nin Ekonomisi Yol Ayrımında”, Birgün, 1 Mayıs 2017, s.5.

[190] Orhan Bursalı, “Her Dönemin Sonu, Yeni Dönemin Başlangıcıdır, Demokrasi ve Gerçekler Bekleyebilir!”, Cumhuriyet, 17 Nisan 2017, s.6.

[191] Kemal Göktaş, “Venedik Komisyonu Üyesi Aydın: Anayasasız Bir Dönem Başladı”, Cumhuriyet, 24 Nisan 2017, s.11.

[192] Burak Kadercan, “The Rise and Fall Of Erdoganocracy: Why Victory May Defeat Turkey’s President”, War on Rocks, 26 Nisan 2017… https://warontherocks.com/2017/04/the-rise-and-fall-of-erdoganocracy-why-victory-may-defeat-turkeys-president/

[193] Güven Gürkan Öztan, “Kitleleri Derhâl 2019 İllüzyonundan Kurtarmak Gerek”, Birgün, 8 Mayıs 2017... http://www.birgun.net/haber-detay/kitleleri-derhâl-2019-illuzyonundan-kurtarmak-gerek-158483.html

[194] “Modernizmin meşhur sloganı ‘her yaratıcı hareket öncesinde bir yıkımla başlar’, şimdi sadece yıkımı yüceltiyor. Sistem yıkımla besleniyor...” (Rahmi Öğdül, “Modern, Köklerine Geri Dönüyor: Ur-Modernite”, Birgün, 26 Mayıs 2017, s.15.)

[195] Fikret Başkaya, “Yol Haritası Veya Alternatif Programın Gerekliliği”, 5 Mayıs 2017... http://rojnameyanewroz.net/yol-haritasi-veya-alternatif-programin-gerekliligi-11251.html

[196] Can Uğur, “Prof. Dr. Boratav: Şimdi Esas Olan İslâmi Faşizme Karşı Mücadele”, Birgün, 19 Nisan 2017, s.5.

[197] Andrew Wachtel, “Türkiye’nin Ölüm Sarmalı”, Birgün, 3 Nisan 2017, s.5.

[198] “Derinleşen Ayrışma”, Cumhuriyet, 18 Nisan 2017, s.7.

[199] Tayfun Atay, “Referandum Kesin Sonuç: Yarılma”, Cumhuriyet, 17 Nisan 2017, s.2.

[200] Ergin Yıldızoğlu, “Büyük Türbülansa Girerken”, Cumhuriyet, 17 Nisan 2017, s.9.

[201] Metin Çulhaoğlu, “…. ‘Yüzde 40’ Üzerine”, 18 Nisan 2017… http://ilerihaber.org/yazar/yuzde-40uzerine-70687.html

[202] Elbette Sevan Nişanyan’ın, “Çakma muhalefet partisinin lideri İstanbul’da on maddelik seçim bildirgesi yayınlamış… Ben itiraf ediyorum. Eğer seçenek buysa ben oyumu Tayyip’e veririm. Adam müstebit, yasa tanımaz falan filan, peki, ama hiç olmazsa düz ve dobra. Yaya Kemal Bey gibi kaypak ve aciz değil,” (Sevan Nişanyan, “Benim Oyum Tayyip’e”, nisanyan1.blogspot.com.tr, 11 Temmuz 2017… http://nisanyan1.blogspot.com.tr/2017/07/benim-oyum-tayyipe.html) zırvası haricinde…

[203] Oral Çalışlar, “Roller Değişiyor mu?”, Posta, 11 Temmuz 2017, s.15.

[204] Soner Yalçın, “Hoş geldin CHP”, Sözcü, 11 Temmuz 2017, s.10.

[205] Taha Akyol, “Adalet Mitingi”, Hürriyet, 11 Temmuz 2017, s.20.

[206] Vedat İlbeyoğlu, “Daha Yürünürken Kazandıran Yürüyüş!”, Evrensel, 9 Temmuz 2017, s.7.

[207] Erdem Gül, “Kılıçdaroğlu ile yürüyen Cihangir İslâm: AKP, Adaleti İtirazcılara Kaptırdı”, Cumhuriyet, 12 Temmuz 2017, s.10.

[208] Özgür Mumcu, “Demokrasi İttifakı”, Cumhuriyet, 8 Temmuz 2017, s.3.

[209] İhsan Çaralan, “Adalet ve Demokrasi İçin Mitinge, Mücadeleye!”, Evrensel, 9 Temmuz 2017, s.3.

[210] Kemal Göktaş, “İHD Başkanı Türkdoğan: Düşman Hukuku Uygulanıyor”, Cumhuriyet, 26 Haziran 2017, s.13.

[211] Metin Çulhaoğlu, “Geçici Bir Durum: Ayrılar Aynı, Aynılar Ayrı Yerlerde…”, 11 Temmuz 2017... http://ilerihaber.org/yazar/gecici-bir-durum-ayrilar-ayni-aynilar-ayri-yerlerde-73765.html

[212] Türkiye, AKP liderliğinde temsil edilen siyasal İslâmın hayallerine tutsak olmaktan, maalesef kendini koruyamadı. Gezi Olayı’nda yaşananlardan bu yana, gittikçe artan bir yoğunlukta bu tutsaklığın sonuçlarıyla karşı karşıya kalıyor.

Bu hayallerden biri, bir kez hükümete geldikten sonra bir daha gitmemek üzere iktidar olmak, toplumu bu projeye göre yeniden şekillendirmek, bunu da demokratik değişim olarak sunmaktı. Hayallerden bir diğeri de Ortadoğu’da Osmanlı mirası üzerinden bir hegemonya inşa ederek tüm ümmetin temsilciliğine, oradan da küresel güç düzeyine yükselmekti…

Son referandum gösterdi ki, artık sandığa gitmenin bir anlamı yoktur, atı alan istediği zaman Üsküdar’ı geçer. Artık ülke halkı en az iki kez bölünmüştür. Birincisi, siyasal İslâmın projesini kabul edenler ve etmeyenler, ikincisi de Kürt sorununa siyasi ve barışçı bir çözüm arayanlar ve sorunu baskı, savaş yoluyla ortadan kaldırmayı umanlar. Siyasal İslâm, liderliğinin de itiraf ettiği gibi hegemonyasını kuramıyor, baskı ve şiddet giderek artıyor. Ancak karşıt bir hegemonya da şekillenemiyor…

Göstergeler bu kötü sürecin devam edeceğini düşündürüyor. CHP’nin çok değerli potansiyellere sahip “Adalet Yürüyüşü” ise, Maltepe’ye gelince “tamam artık evlerinize dönün” ile sonlanırsa, “muhalefetin gazını almaktan” öteye gidememe riski taşıyor. Ülke yine kritik bir kavşakta! (Ergin Yıldızoğlu, “Birinin Hayalleri Öbürünün Kâbusu...”, Cumhuriyet, 26 Haziran 2017, s.9.)