N O T L A R

^[*] Newroz, Mart 2020…

^[1] Carl G. Jung.

^[2] “Gerçek Kutuplaşma Zengin-Fakir Ayrımı”, Birgün, 16 Ocak 2020, s.5.

^[3] Hüseyin Şimşek, “Mülteci Kamplarında Herkes Risk Altında”, Birgün, 26 Mayıs 2016, s.2.

^[4] “Kanalizasyona Atlayarak İntihar Etti”, Milliyet, 1 Nisan 2016, s.3.

^[5] Pınar Öğünç, “Mecbur Kalıp Geldik, Sizi de Rahatsız Ettik”, Cumhuriyet, 18 Aralık 2016, s.13.

^[6] Dilek Şen, “Cehennemi Yaşıyorlar Ama Biz Görmüyoruz”, Cumhuriyet, 20 Şubat 2018, s.7.

^[7] “Çok yakın bir gelecekte, iklim krizi beraberinde milyonlarca ‘iklim mültecisini’ getirecek. Küresel ısınma sebebiyle yaşadıkları yerlerden olan milyonlarca insan nereye göç edecek?... Milyonlarca iklim mültecisinin nereye gideceğini tahmin etmenin ne denli zor olduğu düşünüldüğünde, ‘bir sonraki sınır’ hâlâ son sınırdır.” (Derek Groen-Diana Suleimanova, “İklim Mültecileri: Milyonlarca İnsan Nereye Gidecek?”… https://www.gazeteduvar.com.tr/dunya/2019/12/06/iklim-multecileri-milyonlarca-insan-nereye-gidecek/)

^[8] Kapitalistlerin daha fazla kâr uğruna sebep olduğu küresel iklim değişikliklerinin sonucu olarak kuraklık, aşırı sıcaklar, sel gibi yaşanan büyük felaketler de insanları göçe zorluyor. İsveç düşünce kuruluşu ‘Fores’in hazırladığı raporda 10 yılda iklim mültecilerinin sayısının 21.5 milyon olduğunu söylüyor. Kapitalizmin varlığını ve dolayısıyla tahribatlarını devam ettirmesi durumunda 2050’ye kadar 200 milyon insanın iklim nedeniyle Avrupa’ya doğru göç edeceğini öngörüyor. (Demet Yalçın, “Kapitalizmin Tarihsel Kriz Sahnesinde Büyüyen Göç Dalgası”, 17 Temmuz 2018… https://marksist.net/demet-yalcin/kapitalizmin-tarihsel-kriz-sahnesinde-buyuyen-goc-dalgasi)

^[9] Mine Esen, “Söz Değil Uygulama Gerek”, Cumhuriyet, 24 Aralık 2019, s.7.

^[10] “Göçmen Anlaşmazlığı”, Cumhuriyet, 10 Aralık 2018, s.7.

^[11] “HDP: Dünyada 272 Milyon İnsan Göçmen Durumunda”, 19 Aralık 2019… http://direnisteyiz27.org/hdp-dunyada-272-milyon-insan-gocmen-durumunda/

^[12] https://multeciler.org.tr/

^[13] “Mülteci çocuk işçiliğinde yaş ortalaması 6’ya düştü.” (Can Deniz Eraldemir, “Çocuk İşçiliğinde Yaş Ortalaması 6’ya Düştü”, Evrensel, 18 Kasım 2019, s.3.)

^[14] Yahya Fırat, “Yedi Milyon Mülteci Çocuk Dondurucu Soğuklarla Mücadele Ediyor”, 15 Ocak 2020… https://www.haksozhaber.net/yedi-milyon-multeci-cocuk-dondurucu-soguklarla-mucadele-ediyor-122669h.htm

^[15] “İsveç’te Sığınmacı Çocuklar Fuhuşa Zorlanıyor”, 31 Ocak 2020… https://artigercek.com/haberler/isvec-te-siginmaci-cocuklar-fuhusa-zorlaniyorlar

^[16] “Yunanistan’daki Mülteciler Felaketin Eşiğinde”, Birgün, 1 Kasım 2019, s.4.

^[17] İsmail Arı, “8 Ayda 34 Bin Sığınmacı Yunanistan’a Geçti”, Birgün, 2 Kasım 2019, s.2.

^[18] İltica işlemlerinin yavaş ilerlemesini ve kamplardaki kötü yaşam koşullarını protesto eden mültecilerle polis arasında çıkan arbedeye değinen UNHCR Yunanistan Sözcüsü Boris Cheshirkov, “BM Mülteciler Yüksek Komiserliği, Moria kabul merkezinde ve yakınındaki zeytinliklerde kalan bir dizi insanın, zor yaşam koşullarını ve uzun sığınma prosedürlerini protesto ettiğini anlıyor,” dedi. (“BM’den Yunanistan’a Mülteci Uyarısı”, Evrensel, 5 Şubat 2020, s.9.)

^[19] Ayşe Ferliel Barounos, “Ne Zorur Göçmen Olmak”, Cumhuriyet, 27 Ekim 2019, s.8.

^[20] “ABD, Göçe Kapıyı Kapatıyor: Mülteci Alımında Tarihi Düşüş”, Cumhuriyet, 4 Kasım 2019, s.7.

^[21] “ABD’ye Giden Göçmenlere Meksika Engeli”, Birgün, 15 Ekim 2019, s.4.

^[22] “ABD Göçmenleri Nereye Götürüldüklerini Söylemeden Uçağa Bindirip Guatemala’da Bırakıyor”, 14 Ocak 2020… https://tr.sputniknews.com/abd/202001141041006352-abd-gocmenleri-nereye-goturulduklerini-soylemeden-ucaga-bindirip-guatemalada-birakiyor/

^[23] “ABD’nin Sınır Dışı Ettiği En Az 138 Kişi Ülkelerinde Öldürüldü”, Evrensel, 6 Şubat 2020, s.9.

^[24] Erk Acarer, “İtalya’da Bir Zulüm Kampı”, Birgün, 6 Eylül 2019, s.5.

^[25] Kıvanç Eliaçık, “Lübnan: Mülteci İşçiler İç Savaşların Kıskacında”, Evrensel, 6 Ocak 2020, s.4.

^[26] “İngiltere’de Bir Kamyon Kasasında 39 Kişinin Cesedi Bulundu”, 23 Ekim 2019… https://www.amerikaninsesi.com/a/ingiltere-de-bir-kamyon-kasas%C4%B1nda-39-kisinin-cesedi-bulundu/5135734.html

^[27] “Hollanda’da 2 Bin 500 Mülteci Çocuk Kayıp”… https://avrupaforum1.org/hollandada-2-bin-500-multeci-cocuk-kayip/

^[28] “Utanç Yarışı: Suriyeli Kadınlar Yardım Karşılığı Cinsel İlişkiye Zorlandı”, Cumhuriyet, 28 Şubat 2018, s.18.

^[29] Mehmet Soysal, “Çizgilerin Kıyısında”, Hürriyet, 13 Ocak 2020, s.15.

^[30] Adnan Bilen, “Van’ın Hastanelerinde Mülteci Trajedisi: Soğuktan El ve Ayakları Kesilecek”, 14 Şubat 2020… http://direnisteyiz27.org/vanin-hastanelerinde-multeci-trajedisi-soguktan-el-ve-ayaklari-kesilecek/

^[31] “Yine Bir Dram, Van’da 13 Mülteci Donarak Öldü”, 9 Şubat 2020… https://welgmedya.com/yene-bir-dram-van-da-13-multeci-donarak-oldu/9437/

^[32] “Doğum Yapan Göçmen Kadın Faturayı Ödeyemediği İçin Polise Teslim Edildi”, 14 Aralık 2019… https://gazeteetik.com/dogum-yapan-gocmen-kadin-faturayi-odeyemedigi-icin-polise-teslim-edildi/

^[33] Ercüment Akdeniz, “Statüsüz Mülteciliğin İnşası ve Eş Başkan Erdoğan”, Evrensel, 18 Aralık 2019, s.6.

^[34] Ercüment Akdeniz, “Mülteci Bekçisi Kardeşliği: Libya ve Türkiye”, Evrensel, 30 Aralık 2019, s.4.

^[35] “Yunanistan’da Yeni Göçmen Yasası Kabul Edildi”, Birgün, 2 Kasım 2019, s.5.

^[36] Alexander C. Kaufman, “Göçmen Karşıtı Yeşil Hükümet”, Birgün, 20 Ocak 2020, s.5.

^[37] Ceyda Karan, “İçimizdeki ‘Kayıp Kuşak’…”, Cumhuriyet, 20 Haziran 2016, s.7.

^[38] Mehmet Ali Güller, “Saray’ın Şantaj Kartı: 5 Milyon Suriyeli”, Cumhuriyet, 9 Eylül 2019, s.12.

^[39] Sibel Özel, “Suriyeliler Meselesine Hukuki Yaklaşım”, Cumhuriyet, 29 Temmuz 2019, s.2.

^[40] Barış Doster, “Suriyeli Sığınmacılar Sorunu Nasıl Çözülür?”, Cumhuriyet, 31 Temmuz 2019, s.12.

^[41] “6 Ayda 5 Bin İltica Başvurusu”, Birgün, 6 Temmuz 2019, s.5.

^[42] Gülcan Dereli, “Türkiye’nin Mültecileşme Hikâyesi”, Yeni Yaşam, 20 Haziran 2019, s.8.

^[43] “Sömürü Düzeni”, Cumhuriyet, 7 Ağustos 2019, s.12.

^[44] Kıvanç Eliaçık, “Suriyeli İşçiler: 3 Kuruşa 13 Saat”, Cumhuriyet, 31 Temmuz 2018, s.12.

^[45] Şehriban Kıraç, “Suriyeliler Olmasaydı Raflar Boş Kalırdı”, Cumhuriyet, 13 Aralık 2017, s.8.

^[46] Ercüment Akdeniz, “Türk-İş’in Suriyeliler Araştırması Ne Söylüyor, Ne Söylemiyor”, Evrensel, 10 Şubat 2020, s.4.

^[47] Ozan Çepni, “Suriyelilerin Yaklaşık Yarısının Mesleği Yok”, Cumhuriyet, 15 Temmuz 2016, s.11.

^[48] Şehriban Kıraç, “800 Bin Suriyeli Daha İş Hayatına Girecek”, Cumhuriyet, 6 Mart 2017, s.9.

^[49] Ezgi Şanlı, “Suriyeli Mülteciler Sorunu”, 17 Ekim 2019… https://marksist.net/ezgi-sanli/suriyeli-multeciler-sorunu

^[50] “Mültecilerin Medyadaki Temsil Biçimi Hayatlarını Etkiliyor”, Evrensel, 14 Aralık 2018, s.13.

^[51] Fatih Polat, “AKP Döneminde Medyada Mülteci Temsili”, Evrensel, 16 Ocak 2019, s.8.

^[52] Meltem Bostancı, Suriyeli Sığınmacı Sorunu ve Basına Yansımalar, Anahtar Kitaplar, 2017.

^[53] Melis Alphan, “Medyanın Nefret Dili”, Hürriyet, 9 Aralık 2017, s.7.

^[54] Hüseyin Deniz, “Ortadoğu: Silah, Savaş ve Yıkım”, Yeni Yaşam, 22 Temmuz 2018, s.8.

^[55] Ergin Yıldızoğlu, “Istakoz Sepeti...”, Cumhuriyet, 5 Nisan 2018, s.12.

^[56] L. Doğan Tılıç, “Suriye’ye Bakın…”, Birgün, 14 Nisan 2018, s.3.

^[57] Marianna Belenkaya, “Suriye’de İki Yılın Ardından: Rusya’nın Elinde Ne Var?”, Birgün, 9 Ekim 2017, s.5.

^[58] “Suriye’de Savaş 340 Bin Yaşam Aldı”, Özgürlükçü Demokrasi, 26 Kasım 2017, s.4.

^[59] Suriye’de süren savaş, aile ilişkilerini de altüst etti. Onbinlerce erkeğin öldüğü, kayıplara karıştığı veya mülteci olduğu ülkede boşanma ve “çokeşlilik” oranları dikkat çekici biçimde arttı. AFP’nin haberine göre, Şam’da 2015’de kaydedilen evliliklerin yüzde 30’u “çokeşli” ilişkilere aitti. Hâlbuki 2010’da bu oran yalnızca yüzde 5’ti. Evlilik, boşanma ve miras gibi konularda vatandaşların kendi dinlerine ait mahkemelere tabi olduğu Suriye’de Sünnî erkekler dört eş alabilse de eşler arasındaki yaş farkı ve erkeğin eşlerine ayrı ev açabilmesi gibi koşullar bulunuyordu. Ancak savaş koşulları yüzünden bu kısıtlamalar gevşetildi. (“Suriye’de Kadın Olmak”, Cumhuriyet, 13 Eylül 2016, s.8.)

^[60] “Dünyayı Etkileyen Karanlık”, Birgün, 16 Mart 2018, s.4.

^[61] “BM, Suriye İçin En Büyük Çağrıyı Yaptı”, Radikal, 17 Aralık 2013, s.23.

^[62] “Suriye: İnsanlığın Açlıkla Sınavı”, Gündem, 25 Haziran 2015, s.12.

^[63] “Suriye’nin 6.5 Milyar Dolar Yardıma İhtiyacı Var”, Milliyet, 17 Aralık 2013, s.12.

^[64] “BM, Suriye İçin En Büyük Çağrıyı Yaptı”, Radikal, 17 Aralık 2013, s.23.

^[65] Deniz Ülkütekin, “900 Bin Çocuk Eğitimsiz”, Cumhuriyet, 24 Mart 2016, s.14.

^[66] Araziden topladığı otları doğrayan 6 çocuklu Emine Yusuf de Burakatı köyünden önce geldiklerini belirterek şunları anlattı: “Yiyeceğimiz kalmadı. IŞİD kapıya dayanmıştı, birkaç eşya ancak alabildik. Kocam, yiyecek ekmek bulmaya gitti. Ben de topladığım otu suda kaynatıp süzdükten sonra zeytinyağı dökerek öğün yapıyorum. Günde bir kez bunu yiyebiliyoruz. Hayatta kalmak için ne yiyebiliriz ki? En büyük sıkıntı su, battaniye ve kışlık giyecek.” (Bünyamin Aygün, “Açlıktan Ot Yiyorlar”, Milliyet, 14 Şubat 2016, s.18.)

^[67] “5 Yılda Yok Olan Ülke Suriye”, Cumhuriyet, 12 Şubat 2016, s.13.

^[68] Vijay Prashad, “Unutulan Suriye Krizi”, Birgün Pazar, Yıl:14, No:561, 10 Aralık 2017, s.8.

^[69] “Halep’e Susuzluk Cezası”, Radikal, 18 Mayıs 2014, s.12.

^[70] Emin Çölaşan, “Suriye Faciasının Başka Boyutu”, Sözcü, 26 Kasım 2017, s.5.

^[71] “Mülteci Kampındaki 15 Suriyeli Çocuk Soğuk Yüzünden Hayatını Kaybetti”, 16 Ocak 2019… http://www.İslâmianaliz.com/haber/multeci-kampindaki-15-suriyeli-cocuk-soguk-yuzunden-hayatini-kaybetti-69838

^[72] “Suriyeli Sığınmacı 16 Yaşındaki Kıza Tecavüz”, Cumhuriyet, 10 Ocak 2014, s.12.

^[73] “Türkiye’deki Suriyelilerin Acı Bilançosu”, Cumhuriyet, 8 Ocak 2018, s.7.

^[74] “Suriyelilerin İstanbul’a Kaydı Durduruldu”, Evrensel, 8 Şubat 2018, s.3.

^[75] Hüseyin Şimşek, “9 Yılda 7 Milyon Göçmen İhbarı”, Birgün, 16 Ocak 2020, s.5.

^[76] İran’daki işsizlik, zorla geri gönderme ve savaştırılma iddiaları ülkede bulunan Afgan göçmenlerin Türkiye’yi kurtuluş olarak görmesine neden oluyor. Vizeli Türkiye’ye gelebilmenin bedeli de beş bin doları bulabiliyor. Bu nedenle göçmenler kaçak olarak Türkiye’ye geliyor. AB ise Afgan mülteci almıyor. BM Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin rakamlarına göre, 1 Ocak 2016’da Türkiye’de BM ofisine başvuran Afganların sayısı 96 binken, bu sayı 1 Ocak 2017’de 122 bine çıktı. Kayıtlara göre, Türkiye’de yaklaşık 130 bin Afgan bulunuyor. 2016’da Türkiye’ye düzensiz göç çerçevesinde gelen 31 bin 360 Afgan yakalandı. 2018’de ise Türkiye’ye Afganistan kökenli 29 bin 899 göçmenin kaçak girdiği belirlendi. (Leyla Kılıç, “Savaş Bitse... Gitsek de Gelmesek”, Cumhuriyet, 6 Ağustos 2018, s.8.)

BM 2017 verilerine göre Türkiye’de 32 bin İranlı sığınmacı ve mülteci mevcut. Türkiye, İranlı göçmenler için transit ülke işlevi görürken, rejim ve baskılar yüzünden ülkelerini terk eden göçmenlerin en yoğun yaşadığı illerden biri de Denizli. Denizli’de bugün 8 ila 10 bin arasında İranlı göçmenin yaşadığı ifade ediliyor. Çoğu üniversite mezunu İranlı ucuz işgücü olarak çalıştırılıyor. (Mehmet Emin Kurnaz, “Denizli’de İranlıların Bilinmeyen Öyküsü”, Birgün, 24 Mart 2019, s.7.)

^[77] Deniz Yıldırım, “Suriyeliler”, Cumhuriyet, 9 Ocak 2019, s.4.

^[78] Meltem Yılmaz, “2 Milyon Kayıtsız Suriyeli Ne Olacak?”, Birgün, 6 Temmuz 2017, s.10.

^[79] Hüseyin Şimşek, “Yemek Yemeden Günlerini Geçiriyorlar”, Birgün, 15 Mart 2019, s.7.

^[80] 2017-2018 yılına dair ‘Eğitim Reformu Girişimi (ERG) raporuna göre, Ekim 2018 itibarıyla Türkiye’de 1 milyon 47 bin 536 Suriyeli mülteci çocuğun bulunduğu, bu çocukların 106 bininin geçici eğitim merkezlerinde, 534 bininin resmi okullarda öğrenim görmekte olduğu belirtiliyor. Eğitime erişemeyen Suriyeli mülteci çocuk sayısının ise 405 bin 906 olduğu söyleniyor. Lise çağındaki Suriyeli mülteci çocukların ise çok azının okula devam ettiği vurgulanıyor. (Ezgi Koman, “Tüm Çocukların Nitelikli Eğitime Ulaşması…”, Yeni Yaşam, 17 Aralık 2018, s.2.)

^[81] İsmail Arı, “Suriyeli Sığınmacıların Sayısı 3 Ayda 25 Bin Arttı”, Birgün, 19 Ekim 2019, s.7.

^[82] Resmi verilere göre Türkiye’nin 81 ilinde Suriyeli yaşandığı belirlendi. Yurt genelinde 3 milyon 485 bin 644 Suriyeli’ye biyometrik kimlik verildi. (Fevzi Kızılkoyun, “İstanbul Doldu Suriyeli Göçü Donduruldu”, Hürriyet, 9 Şubat 2018… http://www.hurriyet.com.tr/istanbul-doldu-suriyeli-gocu-donduruldu-40735886)

^[83] “Bağcılar’da Yaşayan 6 Bin Mülteci Sınır Dışı Edilecek”, 11 Aralık 2019… https://www.evrensel.net/haber/392874/bagcilarda-yasayan-6-bin-multeci-sinir-disi-edilecek

^[84] Mustafa Mert Bildirici, “Suriyeliler ve Başarısız Öğrenciler Sınava Girmesin”, Birgün, 14 Ocak 2020, s.6.

^[85] İstanbul’daki polis operasyonları ve sıklaştırılan denetimlerin hedefinde, on binlerce kayıtsız göçmen var. Şehrin merkezi noktalarındaki kimlik kontrollerinin özel hedefi Suriyeli mülteciler. Yoldan çevrilen Arapların belgeleri isteniyor. İç caddeler ve mahallelerde de polisler ve bekçilerin kontrolleri sürerken, bazı ilçelerde Arapça tabelalı dükkânlara baskınlar düzenleniyor. Kayıtsız göçmenler hakkında işlem yapılırken, işyeri sahibine yüksek cezalar kesiliyor. Fatih, Zeytinburnu, Bağcılar, Esenler ve Esenyurt denetimlerin yoğunlaştığı ilçeler. Birçok işyeri sahibi geçici koruma belgesi olmayan Suriyelileri işten çıkarttı. (“İstanbul’da Mültecilere Operasyon: On Binlerce Kayıtsız Göçmen Sınır Dışı Ediliyor”, 21 Temmuz 2019… https://marksist.org/icerik/Haber/12591/Istanbulda-multecilere-operasyon-On-binlerce-kayitsiz-gocmen-sinir-disi-ediliyor)

^[86] Anıl Ataş, “Geri Gönderme ‘Umut’ Yolculuğunu Artıracak”, Birgün, 20 Ağustos 2019, s.7.

^[87] “Gülseren Yoleri: Geri Göndermek ‘Ölüm’ Demek”, Birgün, 19 Ağustos 2019, s.7.

^[88] Aycan Karadağ-Berkay Sağol, “Suriyeliler Plansızca Getirildiler: Hukuksuzca Geri Gönderiliyorlar”, Birgün, 31 Temmuz 2019, s.14.

^[89] Burcu Cansu, “Sığınmacılar İçin Şam’la Diyalog Şart”, Birgün, 13 Eylül 2018, s.5.

^[90] Metehan Ud, “Göç İdaresi Avukatından Skandal Savunma: Suriye Artık Güvenli”, Evrensel, 22 Mayıs 2018, s.3.

^[91] Gülcan Dereli, “Modern Dönem Mülteci Techiri”, Yeni Yaşam, 25 Temmuz 2019, s.3.

^[92] Türkiye ile AB arasındaki mülteci mutabakatının Avrupa ülkeleri açısından en önemli kısmı olan sahadaki yansıması, Türkiye’nin kaçak geçişler üzerindeki kontrolünü artırması oldu. UNHCR’e göre, 2015’de sadece Yunanistan’a tamamına yakını Türkiye üzerinden olmak üzere 860 bin mülteci geçerken bu sayı mutabakatın ardından 2017’de 35 bin, 2018’de ise 50 bin olarak gerçekleşti. 2019’un ilk 8 ayında ise bu sayı 34 bin oldu… İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü verilerine göre, 2015’de Türkiye’de 146 bin düzensiz göçmen yakalandı. Bu sayı 2018’de ise 268 bin olurken 2019’un ilk 8 ayında yakalanan düzensiz göçmen sayısı 237 bine ulaştı. Türkiye’de 3.6 milyonu Suriyeli, 400 bini ise diğer ülke vatandaşı olmak üzere yaklaşık 4 milyon sığınmacı bulunuyor. Buna karşın 2018 ve 2019’da Türkiye’de yakalanan düzensiz göçmenlerin çoğunluğunu Afganistan vatandaşları oluşturdu. 2019’un ilk 8 ayında yakalanan 237 bin düzensiz göçmenin 102 bini Afganistan, 38 bini Pakistan, 25 bini Suriye vatandaşlarından oluştu. (Hüseyin Hayatsever, “Mülteci Kozu Yine Masada”, Cumhuriyet, 7 Eylül 2019, s.6.)

^[93] “İktidar ‘Pazarlık’ Konusu Yapınca…”, Özgürlükçü Demokrasi, 16 Temmuz 2017, s.9.

^[94] Ercüment Akdeniz, “… ‘Geri Kabul’ Şantajı Yeni Göçleri Tetikleyebilir”, Evrensel, 9 Haziran 2018, s.3.

^[95] Ergin Yıldızoğlu, “Çirkin Bir Resim”, Cumhuriyet, 1 Ağustos 2019, s.11.

^[96] Zeynep Gürcanlı, “Kaçak Göçmene Ev Kiralayan Yandı!”, Sözcü, 23 Kasım 2019, s.8.

^[97] Mustafa Mert Bildirici, “Göçmenler Cinsel Saldırı Mağduru: Dokuz Yılda Bin 21 İstismar”, Birgün, 25 Nisan 2018, s.5.

^[98] Serdar Korucu, “Anneciğim Kurban Olurum Sana”, Radikal, 7 Ocak 2014, s.6-7.

^[99] “26 Günlük Bebek Bakımsızlıktan Öldü”, Milliyet, 11 Şubat 2016, s.20.

^[100] Akif Özdemir, “Suriyeli Bebek Otogarda Açlık ve Soğuktan Öldü”, Milliyet, 9 Şubat 2016, s.14.

^[101] Suriye’deki savaştan kaçarak dünyanın dört bir yanına dağılan Suriyelilerin resmi olarak 3 milyon 611 bin 834’ü Türkiye’de yaşıyor. Gayri resmi sayı ise 4 milyonun üzerinde. Suriyeli işçilerin yüzde 99’u kayıt dışı çalıştırılıyor. Suriyeli kadın ve çocuklar, işgücü piyasasındaki en güvencesiz ve sömürüye açık kesimi oluşturuyor. Bir araştırmaya göre Türkiyeli erkek işçilerin yüzde 46’sı, kadın işçilerin ise yüzde 63’ü sigortasız çalıştığını belirtirken, Suriyeli erkek işçilerin yüzde 99’u, kadın işçilerin ise tamamı sigortasız çalıştığını söylüyor. Suriyeli çocukların çalışma yaşı ise 6’ya kadar düşüyor. (“Savaştan Kaçtılar Çalışırken Ölüyorlar”, Birgün, 19 Aralık 2018, s.10.)

^[102] Dilan Babat, “Göç, Yoksulluk, Ötekileştirme”, Özgürlükçü Demokrasi, 13 Aralık 2017, s.2.

^[103] Özge Doğan, “Tarımın Yeni İşçileri: Suriyeliler”, Birgün, 26 Mart 2018, s.2.

^[104] “Suriyeli İşçi: Akşama Kadar Çalışıyoruz, Geçinemiyoruz”, Evrensel, 11 Mart 2017… https://www.evrensel.net/haber/311729/suriyeli-isci-aksama-kadar-calisiyoruz-gecinemiyoruz

^[105] Tugay Bek, “Hâkim Vicdanının, Mercimek ve Peynirle İmtihanı”, Evrensel, 4 Mart 2018, s.8.

^[106] Ruken Demir, “Mülteciler İnşaatta Yaşıyor”, Yeni Yaşam, 3 Mayıs 2019, s.3.

^[107] “Mülteciler: Devlet Yardım Etmiyor”, Yeni Yaşam, 13 Şubat 2019, s.3.

^[108] Vedat Yalvaç, “Suriyeli Öğretmen: Bir An İçin Her Şeyinizi Kaybettiğinizi Hayal Edin”, Evrensel, 31 Mart 2018, s.14.

^[109] “İstanbul’da Mülteci Avı”, Yeni Yaşam, 5 Ağustos 2019, s.3.

^[110] “Suriyeliler: Ülkede Ne Olsa Bizden Biliyorlar”, 4 Temmuz 2019… https://www.artigercek.com/haberler/suriyeliler-ulkede-ne-olsa-bizden-biliyorlar

^[111] Buse Vurdu, “Suriye Hâlâ ‘Güvensiz Bölge’…”, Evrensel, 28 Ekim 2019, s.4.

^[112] “Suriyeli Çocuklar Kimlere Emanet”, Cumhuriyet, 19 Aralık 2017, s.7.

^[113] Burcu Cansu, “Neşe Dolmuyor Çocuklar”, Birgün, 23 Nisan 2019, s.13.

^[114] Mustafa Mert Bildirici, “Suriyeli Çocuklara Yönelik Rehberlik Hizmeti Kılavuzu: Çocukların Temel Sorunu Ucuz İşçilik ve İstismar”, Birgün, 9 Aralık 2018, s.3.

^[115] Hüseyin Şimşek, “274 Çocuk Doğum Yaptı”, Birgün, 27 Ağustos 2019, s.3.

^[116] Ozan Çepni, “Son 9 Yılda En Az 1021 Sığınmacı Cinsel İstismara Uğradı”, Cumhuriyet, 25 Nisan 2018, s.2.

^[117] “LGBT Mülteciler: Türkiye’de Tehlikedeyiz”, Cumhuriyet, 16 Nisan 2019, s.3.

^[118] Alican Uludağ, “Suriyeli Mahkûmların Sayısı Devlet Sırrı mı?”, Cumhuriyet, 21 Kasım 2017, s.6.

^[119] “Ankara’nın Ortasında Kimsesiz Afganlar: Parkta Kalıyorlar”, Cumhuriyet, 28 Ağustos 2018, s.3.

^[120] “… ‘Kayıtsız’ Yaşama Tutunuyorlar”, Yeni Yaşam, 12 Temmuz 2019, s.3.

^[121] “Suriyelilerin Geçici Kimlik İzdihamı”, Cumhuriyet, 2 Ağustos 2018, s.6.

^[122] Alican Uludağ, “3.5 Milyonu Aştı”, Cumhuriyet, 22 Kasım 2018, s.3.

^[123] İklim Öngel, “Türkiye’de Mülteciye İlaç Yok”, Cumhuriyet, 23 Mart 2016, s.8.

^[124] İsmail Arı, “Göçmenler Gitmek İstiyor”, Birgün, 29 Ağustos 2019, s.7.

^[125] “Ayvalık’ta Tekne Faciası: 9 Ölü”, Cumhuriyet, 4 Mayıs 2019, s.3.

^[126] “Kuşadası’nda 9 Kişinin Öldüğü Göçmen Faciasında İki Baba Çocuklarını ve Eşlerini Kaybetti: Acının Resmi”, Cumhuriyet, 10 Ağustos 2018, s.4.

^[127] Metehan Ud, “Mültecilere İnsanlık Dışı Muamele”, Evrensel, 7 Haziran 2018, s.3.

^[128] “Bakan Yılmaz Açıkladı: 660 Bin Mülteci Eğitim Alıyor”, Evrensel, 27 Aralık 2017, s.2.

^[129] Mustafa Mert Bildircin, “400 Bin Sığınmacı Eğitime Erişemiyor”, Birgün, 12 Aralık 2018, s.2.

^[130] Hüseyin Hayatsever, “Suriyeli ‘Kayıp Kuşak’…”, Cumhuriyet, 19 Kasım 2018, s.8.

^[131] Ozan Çepni, “Suriyeliler de İmam Hatibe”, Cumhuriyet, 12 Ağustos 2017, s.2.

^[132] Mustafa Mert Bildirinci, “60 Milyon Avroluk Hibe Kaydedilmedi”, Birgün, 25 Eylül 2019, s.5.

^[133] Çetin Aydın, “İşkence Evi... Hortum, Kırbaç ve Elektrik”, Hürriyet, 18 Ağustos 2017, s.3.

^[134] “Mültecilerin Zincirlenmesine EMEP ve HDP’den Tepki”, Evrensel, 30 Kasım 2017, s.4.

^[135] “Tek ‘Suçu’ Mendil Satmak...”, Cumhuriyet, 21 Ağustos 2017, s.3.

^[136] “Sultangazi’de Maaşını İsteyen İşçiye Dayak”, Sözcü, 12 Kasım 2019, s.3.

^[137] Ergin Çağlar, “Suriyeli Tutuklulara Ağır Tecrit”, Yeni Yaşam, 28 Ocak 2020, s.5.

^[138] “Şırnak’ta Minibüsçüler’e Suriye’li Taşıyorsun Cezası…”, Özgürlükçü Demokrasi, 16 Aralık 2017, s.2.

^[139] Ercüment Akdeniz, “Yerel Yönetimler ve Mülteciler - 1”, Evrensel, 11 Mart 2019, s.4.

^[140] “Suriyelilerin Yüzde 99’u Kayıt Dışı Çalışıyor”, 17 Aralık 2018… http://www.kizilbayrak41.net/ana-sayfa/sinif/haber/-/suriyelilerin-yuezde-99u-kayit-disi-calisiyor/

^[141] “Suriyelilerin Sırtından Kâr”, Cumhuriyet, 6 Kasım 2017, s.8.

^[142] “New York Times: Suriyeli Mültecilerin Fındık Bahçelerinde Emeği Sömürülüyor”, 2 Mayıs 2019… https://bianet.org/bianet/emek/208050-new-york-times-suriyeli-multecilerin-findik-bahcelerinde-emegi-somuruluyor

^[143] “AKP Ölümlere Göz Yumuyor”, Birgün, 6 Ağustos 2019, s.11.

^[144] Adnan Gümüş, “Yasadan, Kültüre İşçi Sömürüsü: Üçte Bir Ücretle Suriyeli İşçi”, Evrensel, 1 Aralık 2017, s.2.

^[145] “Türkiye’deki Suriyeli İşçiler: Çalıştırılanların Çoğu Çocuk, Bunun Adı Modern Kölelik”, 18 Ekim 2018… http://gazetekarinca.com/2018/10/turkiyedeki-suriyeli-isciler-calistirilanlarin-cogu-cocuk-bunun-adi-modern-kolelik/

^[146] “Savaştan Kaçan Mülteciler İşçi Cinayetlerinde Ölüyor!”, 23 Haziran 2019… http://direnisteyiz26.org/savastan-kacan-multeciler-is-cinayetlerinde-oluyor/

^[147] Adana’da yol kenarında ölü bulunan Suriyeli işçi Mustafa El Recep’in aslında çalıştığı fabrikada hayatını kaybettiği ancak cesedinin işyeri sahibi ve üç çalışanı tarafından battaniyeye sarılarak yol kenarına bırakıldığı ortaya çıktı. İşçinin cesedi 17 Aralık 209’da Seyhan ilçesindeki bir portakal bahçesinin kenarında bulunmuş, polis cesedin 4 kişi tarafından araçla getirilip bırakıldığını saptamıştı. Bölgedeki plastik fabrikasında çalıştıkları belirlenen işyeri sahibi Sekan M., ustabaşı Savaş İ. ve çalışanlar İsa K. ve Esat E. gözaltına alınmıştı. Şüpheliler sorgularında Mustafa el Recep’i öldürmediklerini, 15 Aralık’ta fabrikaya geldiklerinde tavana asılı cansız bedenini bulduklarını öne sürdü. (“Patron, Fabrikada Ölen İşçiyi Yol Kenarına Atmış!”, 24 Aralık 2019… https://ilerihaber.org/icerik/patron-fabrikada-olen-isciyi-yol-kenarina-atmis-107798.html)

^[148] Ercüment Akdeniz, “10’ların Hikâyesi”, Evrensel, 21 Ocak 2020, s.4.

^[149] İlhan Cihaner, “İmaj ve Gerçek Arasında Suriyeliler”, Birgün, 18 Ocak 2019, s.9.

^[150] Nadira Kadirova’nın ölümü göçmen işçi kadınların çalışma koşullarını gündeme getirdi: “İşverenin insafına bırakılıyor, tacize, tecavüze maruz kalıyorlar. Pasaportlarına el konuyor. Kamu denetimi yok.” AKP Milletvekili Şirin Ünal’ın evinde çalışan Özbekistanlı Nadira Kadirova, 23 Eylül’de hayatını kaybetti. Kadirova’nın evde patronunun silahını kullanarak yaşamına son verdiği iddia edildi. Oysa Nadira’nın ağabeyi ve arkadaşı, olayın intihar değil cinayet olduğuna dair önemli iddialarda bulundu. Olayla ilgilenen savcı ise Nadira’yı ve tanık olarak dinlediği arkadaşını fuhuş yapmakla itham etti. (Elif Ekin Saltık, “Pasaporta El Koyma, 7/24 Çalıştırma, Cinsel Saldırı… Göçmen Ev İşçileri Köle Gibi!”, 6 Ekim 2019… https://www.evrensel.net/haber/388317/pasaporta-el-koyma-7-24-calistirma-cinsel-saldiri-gocmen-ev-iscileri-kole-gibi)

^[151] Hasret Kanat, “Mülteci İşçiler: Artık İş İçin İşçi Pazarında Bile Bekleyemiyoruz”, Evrensel, 15 Ağustos 2019, s.5.

^[152] “Suriyeli Göçmen Emeği-Suriyeli Sığınmacıların Türkiye’de Emek Piyasasına Dahil Olma Süreçleri ve Etkileri: İstanbul Tekstil Sektörü? Örneği”, Birleşik Metal-İş Sendikası, Haziran 2017, s.53.

^[153] yage, s.59.

^[154] yage, s.94-95.

^[155] “Türkiye’de Mevsimlik Tarımsal Üretimde Yabancı Göçmen İşçiler Mevcut Durum Raporu”, (Raporu haz. Saniye Dedeoğlu) Kalkınma Atölyesi, 2016, s.153-154.

^[156] “Tarlada 11 saate 20 TL”, Cumhuriyet, 18 Haziran 2016.

^[157] “Türkiye’de Mevsimlik Tarımsal Üretimde Yabancı Göçmen İşçiler”, s.173… www.kalkinmaatolyesi.org/v2/wp-content/uploads/2016/.../yoksullarin_rekabeti.pdf

^[158] Kansu Yıldırım, “Türkiye’de Emekçi Sınıfların Durumu ve Suriye Burjuvazisi”, Birgün Pazar, Yıl:14, No:551, 1 Ekim 2017, s.2-3.

^[159] Türk-İş’in “Türkiye’de yaşayan Suriyeli Sığınmacılar ve Kayıt Dışı Göçmenler” araştırmasının sonuçlarına göre, “Sığınmacı işçiler ağır koşullarda, günde 13-14 saati bulan çalışma süreleriyle sigortasız, sosyal hak ve güvenceden yoksun, karın tokluğuna 1.500-1.800 TL ücretle çalıştırılıyor.” (“Türk-İş’ten ‘Suriyeli Sığınmacılar’ Araştırması: Kayıtdışı Çalıştırılıyorlar”, 4 Şubat 2020… http://isigmeclisi.org/20253-turk-is-ten-suriyeli-siginmacilar-arastirmasi-kayitdisi)

^[160] Ş. Urfalı tarım işçisi Leyla ucuza çalışan Suriyeli işçilerden şikâyet ediyor, Suriyeli işçi Mizgin ise ülkesine hasret, “Burada yaşamak çok zor” diyor. İkisinin de başındaki çavuş “Böyle sorular sormayın” diye diretiyor.

Leyla Eğnir, 38 yaşında. Mersin’in Tarsus ilçesinde 18 yıldır meyve ve sebze bahçelerinde çalışıyor. Sabah ezanıyla işe başlıyor. Günlük 45 TL kazanıyor. Leyla, “Suriyelilerin gelmesiyle bize ekmek kalmadı” diyor. Suriyeli 17 yaşındaki Mizgin Oker ise okula, ülkesine hasret: “Okumayı çok isterdim ama olmadı...

Mizgin, Suriye iç savaşından kaçarak ailesiyle Mersin’in Yenipazar Mahallesi’ne yerleşmiş. Tek isteği ülkesindeki savaşın bir an önce bitmesi. “Türkiye’de yaşamak çok zor” diyor. Birçok tarım işçisi kadın gibi okula hiç gidememiş. Okula gidememe nedenini şöyle anlatıyor: “Annem hastaydı. İki küçük kardeşim vardı. Onlara bakacak kimse olmadığı için okula gidemedim. Okula gitmeyi, sizler gibi okuyabilmeyi çok isterdim. Olmadı.” Mizgin, her gün 40 kilometre yol katederek Tarsus’taki meyve bahçelerine çalışmaya geliyor. Sorulara özgürce yanıt veremiyor çünkü ‘çavuş’ da yanı başında bekliyor. Çavuş, Kürtçe, soruların tamamına ‘memnunum’ demesini istiyor. Mizgin, “Aldığın yevmiye yetiyor mu” sorusuna, gözlerini kaçırarak yanıt veriyor: “Evet, yetiyor...” (Seyhan Avşar, “Leyla ve Mizgin’e Konuşmak Bile Yasak”, Cumhuriyet, 29 Mayıs 2017, s.2.)

^[161] “Gezegenimizi Travmatize Ettik”, Birgün, 9 Aralık 2018, s.2.

^[162] “Suriyeli Çocukların Öğretmeni Anlattı: Sınav Kâğıtlarına Ağlayan Yüzler Çiziyorlar”, 5 Ocak 2018… http://haber.sol.org.tr/toplum/suriyeli-cocuklarin-ogretmeni-anlatti-sinav-kagitlarina-aglayan-yuzler-ciziyorlar-223801

^[163] Adana’daki trafik ışıklarında sayıları her geçen gün artan Suriyeli dilenci çocukları takibe alan polis, bu işin çeteler tarafından organize bir şekilde yapıldığını belirledi. Düzenlenen operasyonla çocuklarını günlük 20-100 TL karşılığı kiraya veren 11 Suriyeli yakalandı. (Çağlar Öztürk, “Aileden Kiralık Dilenci Çocuklar”, Hürriyet, 22 Ekim 2017, s.3.)

2018 yılında İstanbul Küçükçekmece’de, polisler bir apartmanın bodrum katına baskın düzenlediler (haber basında yer aldı). Ve ortaya şöyle bir manzara çıktı: 6 yataklı ranzalarda mülteci çocuklar kalmaktaydı. Yakalanan zanlıların üzerinden o çocukların dilenerek getirdiği paralar çıkmıştı. Bodrum katta bir de hortum bulunmuştu. Bu hortum günlük 100 TL kotasını dolduramayan çocukların üzerinde çalışan bir işkence aletiydi. (Ercüment Akdeniz, “Türkiye’de Kaç Kayıp Mülteci Çocuk Var?”, Evrensel, 1 Temmuz 2019, s.4.)

^[164] “Evsiz, Eğitimsiz Bir Kuşak”, Taraf, 30 Kasım 2013, s.2.

^[165] Hasret Kanat, “Suriyeli İşçi Mert: İşin Yoruculuğundan Tuvalete Gidip Ağlıyordum”, Evrensel, 12 Haziran 2018, s.16.

^[166] ‘GfK Türkiye, Çocuk ve Haklarını Koruma Platformu’nun ‘Toplum Gözüyle Mülteci Çocuk Araştırması’na göre, Türkiye’deki Suriyeli çocuklar için en büyük sorun eğitim. Eğitimi açlık, barınma ve sağlık takip ediyor. Ailelerin çoğu, çocuklarının Suriyeli çocuklarla arkadaşlık etmesini onaylamıyor. (Figen Atalay, “Suriyeli Çocuklara Arkadaş Yok”, Cumhuriyet, 28 Kasım 2016, s.2.)

^[167] “Savaşın Çocukları Sömürü Kıskacında”, Gündem, 28 Temmuz 2016, s.3.

^[168] Volkan Pekal, “Kardeşleri Okuyabilsin Diye Günde 13 Saat Çalışıyor”, Evrensel, 23 Nisan 2018, s.15.

^[169] Burcu Cansu, “Çocuklar Ucuz İşgücü”, Birgün, 13 Kasım 2017, s.6.

^[170] Hüseyin Şimşek, “Suriyeli Çocuklar: Kayıp Nesil”, Birgün, 17 Eylül 2016, s.6.

^[171] Hüseyin Şimşek, “Suriyeli Çocuklar: Kayıp Nesil”, Birgün, 17 Eylül 2016, s.6.

^[172] Figen Atalay, “100 Suriyeli Çocuktan 5’i Evli”, Cumhuriyet, 31 Ekim 2016, s.3.

^[173] “The Times: Türkiye’deki Suriyeli Çocuklar 6 Bin TL’ye Kuma Yapılıyor”, Cumhuriyet, 11 Eylül 2017, s.18.

^[174] Mahmut Lıcalı, “Çürümüş Rakamlar”, Cumhuriyet, 21 Ekim 2019, s.16.

^[175] Arnavutköy’de 14 yaşındaki Suriyeli Vahide M. adlı kız çocuğuna tecavüz ettiği iddia edilen Cafer Ç. tutuklandı. 14 yaşındaki küçük kızın, bir süre önce Cafer Ç. ile dini nikahla evlendirildiği ortaya çıktı. Olay, Arnavutköy Atatürk Mahallesinde yaşandı. Bir yardım kuruluşuna ulaşarak, tecavüze uğradığını söyleyen Suriye uyruklu 14 yaşındaki Vahide M. isimli kız çocuğunun iddiası üzerine konu emniyete bildirildi. Ev sahiplerinin oğlu 35 yaşındaki Cafer Ç. tarafından defalarca tecavüze uğradığını öne süren kız çocuğu ve annesi, yardım kuruluşunun da yardımıyla başka bir eve taşındı. (“14 Yaşındaki Suriyeli Çocukla 35 Yaşındaki Adamın ‘Düğün Görüntüleri’ Ortaya Çıktı”, 21 Ekim 2019… http://direnisteyiz27.org/14-yasindaki-suriyeli-cocukla-35-yasindaki-adamin-dugun-goruntuleri-ortaya-cikti/)

^[176] “Suriyeli Çocuklar Güvende Değil”, Özgürlükçü Demokrasi, 27 Ağustos 2016, s.2.

^[177] Mahmut Lıcalı, “Yabancı Uyruklu Çocuklara Cinsel İstismar Yüzde 736 Arttı”, 20 Ekim 2019… http://www.cumhuriyet.com.tr/amp/haber/turkiye/1638849/Yabanci_uyruklu_cocuklara_cinsel_istismar_yuzde_736_artti.html

^[178] Dinçer Gökçe, “Türkiye’yi Sarsacak Utanç Listesi”, Hürriyet, 17 Ocak 2018… http://www.hurriyet.com.tr/turkiyeyi-sarsacak-utanc-listesi-40712654

^[179] Yadigar Aygün, “Nur Elçik: Mülteciler Sessizleşiyor”, Yeni Yaşam, 26 Kasım 2019, s.2.

^[180] Mehmet İnmez, “160’ı Çocuk 510 Kayıp...”, Cumhuriyet, 26 Temmuz 2019, s.9.

^[181] Melis Başaran, “1 Milyondan Fazla Sığınmacı Kadın Yok Sayılıyor”, Birgün, 30 Kasım 2019, s.13.

^[182] Yadigar Aygün, “Nur Elçik: Mülteciler Sessizleşiyor”, Yeni Yaşam, 26 Kasım 2019, s.2.

^[183] Hüseyin Şimşek, “11 Yaşında Mülteci Kuma”, Birgün, 3 Mart 2016, s.6.

^[184] Nurcan Keskin, “Suriyeli Kadınların Çilesi”, Cumhuriyet, 9 Mart 2016, s.17.

^[185] Demet Yalçın Güneş, “9’unda Çocukluğa Veda: Önlük Yerine Gelinlik Giydim”, Cumhuriyet, 7 Mart 2017, s.13.

^[186] Gizem Coşkunarda, “Dişlerimi Yaptıracağı İçin Kumayı Kabul Ettim”, Milliyet, 10 Nisan 2016, s.5.

^[187] Hikmet Tunç, “Mülteciye Fuhuş Dayatması”, Yeni Yaşam, 5 Şubat 2020, s.2.

^[188] “Mülteci Kadına Tecavüz Etti, Göç İdaresi’ne Bıraktı”… https://www.gazeteduvar.com.tr/kadin/2019/07/02/multeci-kadina-tecavuz-etti-goc-idaresine-birakti/

^[189] “250 Bin Suriyeliye Ulaşılamıyor”, Yeni Şafak, 5 Aralık 2013, s.11.

^[190] “Türkiye’de Fuhuşa Zorlanan Suriyelilerin Sağlık Durumlarına Dair Rapor Hazırlandı”, 6 Şubat 2018… http://www.gaziantephaberler.com/haber/turkiyede-fuhusa-zorlanan-suriyelilerin-saglik-durumlarina-dair-rapor-hazirlandi-haberi-39553.html

^[191] Ayşe Arman, “El İnsaf!!!! 10 Ayda 240 Kadın Katledildi Hâlâ Bir Çözüm Yok”, Hürriyet, 23 Kasım 2017, s.8.

^[192] Kadri Gürsel, “İflasın Acı Meyvesi: Suriyeliler Sorunu”, Milliyet, 25 Mayıs 2015, s.14.

^[193] Milli Eğitim Bakanlığı’nın (MEB), Türkiye’de sayıları 1 milyonun üzerindeki Suriyeli çocukların entegrasyonu için çalışmalarını hızlandırdı. Bakanlığın rehber öğretmenler için hazırladığı kılavuz kitabında çocukların korunması için “Cinsel taciz ve istismardan korunma” konusunda ayrı bir başlıkta yer verdiği kılavuzda itiraf gibi değerlendirmeler dikkat çekti. Cinsel istismara maruz kalan çocuklar için uygulanacak yöntemleri anlatılarak, “Türkiye’de haber kanalları ve medya incelendiğinde ne kadar çok cinsel istismar vakasının olduğu görülebilir. Buna karşılık önlem alma ve halkı eğitme konusunda ise yeterli çalışmaya rastlanmamaktadır,” denmesi dikkat çekti. (“Suriyeli Çocuklar Hakkında Öğretmenlere Yönelik Kılavuz Hazırlandı: Uyum Sağlanamıyor”, Cumhuriyet, 15 Aralık 2017, s.3.)

^[194] İlk etapta Türkiye geneline 345 bin kitap bastırıp yollayan MEB, kurslara başvuru sayısı beklentinin altında kalınca seferberliğe Suriyelileri de dahil etme kararı aldı. Cumhurbaşkanı Erdoğan ve eşi Emine Erdoğan’ın ATV canlı yayınına katılarak Müge Anlı’nın programında duyurdukları okuma yazma seferberliği kapsamında bütün kurumları harekete geçiren MEB, çalışmanın hedef kitlesini büyüttü. 982 il ve ilçe merkezine toplam 345 bin “Yoğunlaştırılmış Temel Düzey Okuma Yazma Kitabı” gönderen MEB, kurslara başvurular beklenenin altında kalınca, yeni adım attı. Milli Eğitim Bakanı İsmet Yılmaz, illere gönderdiği genelge ile kurslara Suriyelilerin de katılması talimatını verdi. (Ozan Çepni, “Suriyeliler de Seferberliğe Dahil Edildi”, Cumhuriyet, 21 Mart 2018, s.2.)

^[195] Mustafa Mert Bildircin, “Hem Yurttaştan Hem de Mültecilerden ‘Kaçırmışlar’…”, Birgün, 13 Kasım 2017, s.9.

^[196] Engin Erkiner, “Suriyeli Mülteci Rakamları”, 6 Şubat 2018… http://enginerkiner.org/index.php?option=com_content&task=view&id=3513

^[197] Sevda Aydın, “Mültecilere Ölüm Dayatılıyor”, Yeni Yaşam, 10 Ağustos 2019, s.3.

^[198] Emre Sugel, “Prof. Dr. M. Murat Erdoğan: Göç Politikanız Olmazsa Çatışma Kaçınılmaz Olur”, Birgün, 7 Temmuz 2018, s.5.

^[199] Sinan Tartanoğlu, “Gerçekle Yüzleşin: Savaş Bitse de Kalıcılar”, Cumhuriyet, 6 Kasım 2018, s.4.

^[200] Ercüment Akdeniz, “Göçmen Girişimciliği Nedir Ne Değildir?”, Evrensel, 9 Eylül 2019, s.4.

^[201] Duygu Erdoğan, “İşimizdeki Suriyeliler”, Milliyet, 19 Ocak 2019, s.5.

^[202] Uğur Şahin, “Adnan Gümüş: Suriyeliler Kalacak, Entegrasyon Sorun”, Birgün, 10 Temmuz 2019, s.5.

^[203] Şeyma Paşayiğit, “Mülteciler İçin Çözüm Üretilmiyor”, Cumhuriyet, 31 Aralık 2018, s.4.

^[204] Dilek Şen, “Cehennemi Yaşıyorlar Ama Biz Görmüyoruz”, Cumhuriyet, 20 Şubat 2018, s.7.

^[205] Dilek Şen, “Kutuplaşıyoruz”, Cumhuriyet, 6 Şubat 2018, s.5.

^[206] “Ekonomi Kötüleşince Mülteciye Tepki Artıyor”, Birgün, 2 Mart 2019, s.5.

^[207] “Suriyelilere Nefret Kampanyası”, 22 Temmuz 2019… http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/turkiye/1498842/Suriyelilere_nefret_kampanyasi.html

^[208] İpek Özbey, “Ümit Özdağ: Arap Mafyası Başımıza Dert Olacak”, Cumhuriyet, 16 Aralık 2019, s.9.

^[209] Mahmut Lıcalı, “Suriye’yi Türkiye’ye Getirdiler”, Cumhuriyet, 12 Ağustos 2019, s.8.

^[210] İbrahim Sirkeci, “Seçimlerden Göçmenlerle Dayanışmaya”, Birgün, 15 Nisan 2019, s.4.

^[211] Zehra Özdilek, “Fatih’teki Suriye”, Cumhuriyet, 4 Şubat 2018, s.18.

^[212] Cüneyt Özdemir, “Türkleri Döven Eli Sopalı Suriyeli Sığınmacılar!”, Radikal, 17 Eylül 2013, s.8.

^[213] Yazgülü Aldoğan, “Suriyeliler Gidici Değil, Maalesef Kalıcı!”, Cumhuriyet, 11 Temmuz 2019, s.5.

^[214] Erol Manisalı, “Rejim, Suriye, Suriyeliler ve Ekonomi: Yarınımız Bunlara Bağlı”, Cumhuriyet, 6 Ağustos 2019, s.12.

^[215] “Algı Yanlış; Sanıldığının Aksine Suriyelilerin Karıştığı Suç Oranı Oldukça Düşük”, 15 Ekim 2018… https://t24.com.tr/haber/algi-yanlis-sanildiginin-aksine-suriyelilerin-karistigi-suc-orani-oldukca-dusuk,723457

^[216] Orbay Soydan, “Türkiye’ye Gelenler Artık Mülteci Değil”… https://www.gazeteduvar.com.tr/turkiye/2019/04/11/turkiyeye-gelenler-artik-multeci-degil/

^[217] “Suriyeli Mültecilerle İlgili Doğru Bilinen 6 Yanlış”, 13 Mart 2018… http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/turkiye/941891/Suriyeli_multecilerle_ilgili_dogru_bilinen_6_yanlis.html

^[218] İrfan Aktan, “Zerrin Kurtoğlu: Dünya Hepimizin Vatanı, Suriyeli Mülteciler Buralı!”, 5 Ocak, 2019… https://www.gazeteduvar.com.tr/yazarlar/2019/01/05/zerrin-kurtoglu-dunya-hepimizin-vatani-ve-suriyeli-multeciler-burali/

^[219] Mustafa Mert Bildirinci, “Suriyeli Çocuklar Okul Kapılarında Kaldı”, Birgün, 23 Eylül 2019, s.7.

^[220] Deniz Kar, “Linç Girişimi, Şiddet Dili… Antep’te Sosyal Öfke Mültecilere Yöneliyor”, Evrensel, 11 Temmuz 2018, s.10.

^[221] Cem Şimşek, “Esenyurt’ta Neler Yaşandı, Suriyeliler Neden Hedef Oldu?”, Evrensel, 11 Şubat 2019, s.3.

^[222] “Esenyurt’ta Yaşanan Irkçı Saldırı”, Birgün, 14 Şubat 2019, s.7.

^[223] Ercüment Akdeniz, “Karlar Eridiğinde Kaç Ceset Sayacağız?”, Evrensel, 17 Şubat 2020, s.5.

^[224] Adnan Bilen, “Kayıp 13 Mülteci Bulunamıyor”, Yeni Yaşam, 10 Şubat 2020, s.3.

^[225] Adnan Bilen, “Açın Sınırları İnsanlar Ölmesin”, Yeni Yaşam, 21 Şubat 2020, s.3.

^[226] “İngiltere: Sorunların Sebebi Göçmenler Değil Patronlar”, Evrensel, 23 Şubat 2020, s.9.

^[227] “Herkes İçin Yer Değiştirme Özgürlüğü”, Birgün, 17 Şubat 2020, s.5.

^[228] Ergin Yıldızoğlu, “… ‘Yeni Faşizm, Irkçılık, Suriyeliler”, Cumhuriyet, 8 Ağustos 2019, s.11.

^[229] Mine Söğüt, “Go Home Suriyeli”, Cumhuriyet, 12 Haziran 2019, s.5.

^[230] Mine Söğüt, “Suriyeli Avı”, Cumhuriyet, 24 Temmuz 2019, s.5.

^[231] Ercüment Akdeniz, “Sosyalistler ve Mülteciler”, Evrensel, 5 Ağustos 2019, s.6.

^[232] Marcus Steinweg, Tutarsızlıklar, çev: Erkal Ünal, İthaki Yay., 2019.