İşçi sınıfı cennete gider

Alev DOĞAN

İdealistçe bir çıkarım olarak algılanmasın, yazının başlığı Elio Petri’nin 1971 yapımı aynı adlı filminden alıntı. Yazının sonunda –eğer becerebilirsek- neden bu başlığa ihtiyaç duyduğumuzu da açıklayabiliriz. Ancak öncesinde söylenecek çok şey var.

Konuya girerken ufak bir şerh düşelim, Menderes Samancılar’ın, Adana Film Festivali’nde, bu yıl Tarık Akan’a ithaf edilen En İyi Erkek Oyuncu Ödülü’nü alırken yaptığı ve tam da ihtiyaç duyduğumuz konuşmaya binaen yazıldı bu yazı.

Ödülü aldığı filme ilişkin birkaç teaserdan ya da hakkında yazılanlardan başkaca malumatımız yok. Elimizdeki tek referans noktası, Menderes Samancılar’ın bu ödülü kendi tarifi ile “Dünya kurulduğundan bu yana sömürülen işçilerin onuru için” kaldırıyor olması. “Bunda abartılacak ne var” diye düşünenler için; insanlık tarihinin en temel çelişkisi olan emek-sermaye çelişkisinin tali bırakılarak sürekli kimlikler üzerinden “toplumsal” mesajlar verilmeye çalışıldığı bir dönemde, bir sanatçının gerçek bir aydın tavrı ile “sınıfa karşı sınıf” diyebilmesi önemsenmelidir. 

Aydın tavrı ya da aydın sorumluluğu işte burada başlar. Yani bizlerin kendisine şiar edindiği, kimimizin okullarından, mesleklerinden uzaklaştırıldığı, kimimizin yıllarca hapis yattığı, kimimizin ise hayatını kaybettiği“okumuş insan emekçi halka karşı sorumludur” bilinci işin özü. Menderes Samancılar da, tıpkı aldığı ödülün ithaf edildiği Tarık Akan gibi, tavrını emekçi halktan yana koymuş ve belki bu ödülün elinden alınması belki yıllarca işsiz kalması pahasına o yalın gerçeği dile getirmiştir.

İnsanların korku ile terbiye edilmeye çalışıldığı ve dokuları ile bu derece oynanmış bir toplumda üstüne üstlük Türkiye aydınının liberalizm rüzgarı önünde bir o yana bir bu yana yaprak gibi sallandığını  düşünecek olursak gerçek aydın tavrının “ne” olması gerektiğine ilişkin de bir ders vermiş oldu Samancılar. Bu yüzden ümit etmek için nedenimiz, o ümidin bir enerjiye dönüşmesi için de haklı gerekçelerimiz var. 

Devri daim olsun, sevgili Tarık Akan’ın işsiz kalma pahasına rol aldığı “Maden” filminde “gerçeğin propagandası olmaz, gerçek gerçektir” diye bir replik vardır, izleyenler hatırlayacaktır. İşte Samancılar, olanca naifliği ile gerçeği doğrudan bir biçimde dile getirmiştir, ödülü alırken yaptığı konuşmada.

Bugün bir yanda sosyalist Küba kansere çare bulabilmek için olağanüstü bir çaba ile insanlık yararına çalışıyor, bir yanda kapitalist toplumlar sermayenin dişlileri dönsün diye savaşlar, açlık ve yoksulluk ile milyonları ölüme sürüklüyor ise temel çelişkinin ne olduğu da aslında yalın bir biçimde ortada durmaktadır. Onu çarpıtmaya, üzerini örtmeye kimsenin gücü yetmeyecektir. Çünkü ayrım Dünyayı Sarsan On Gün’deki Bolşevik askerin dediği gibi nettir hala; "Dünyada iki sınıf vardır. Burjuvazi ve işçi sınıfı. Ya birindensindir ya da diğerinden”

İşte yazının başlığının neden “İşçi Sınıfı Cennete Gider” olduğunun cevabı da burada yatmaktadır. Elio Petri 71 yılında çektiği filmde, sınıf mücadelesi ile arasına mesafe koyan işçi Massa’nın geçirdiği dönüşümü anlatmaktadır. Filmin başında, kendisini saran o çemberden ancak kişisel yetenekleri ve çabaları ile kurtulacağını düşünen Massa, filmin sonunda örgütlü bir halkı hiçbir kuvvetin yenemeyeceğini anlamıştır. Tıpkı Lüleburgaz’daki cam işçileri gibi…

Cennet işçi sınıfı eliyle bir gün yeryüzüne inecek, bundan kimsenin kuşkusu olmasın…