Ulus devletler kurulma aşamasında toplum kesimleri tüm farklılıkları ile bir arada yaşamanın yollarını ararken,kısa zamanda sorun aşmak,yaşamı yan yana kuru bilmek için (1921) yılı TEŞKİLAT-U ESASİYE kanunu meclise gönderilir. 21 maddelik kanun oylanır yasalaşır.
2- Kürdistan tarifli iki bölgeli,vali ve tüm görevlilerin seçimle iş başına geleceği,iskan,eğitim,imar dahil tüm kararların yerel meclislerde,genel bütçe,ve genel güvenlik merkezi yönetimde tarifi ile yasalaşan yeni yaşam umudu büyütmeden (lozan) İngiliz planı kapanı kurar. 1923 İzmir İktisat kongresi pusula olur ve ilk kez 1924 yılında kurucu kadro(ordu ) yönetimi hukuksuzca ele alır.
Ülkenin en ağır bedeller ödeyen sol ve sosyalist yapılar,partiler yüz yıllık tarih boyunca yaşadıkları darbe anayasası ve yüz yıllık kendini atayan generallerin vesayetine cevap olamamanın sıkıntısını tanım koymayarak görmezden gelerek,sırtı dönük yaşarken,yıkım derinleşti,demokrasi kültürü gelişme gösteremiyor,çünkü, emek kurumlarının yasaları darbe anayasası ürünü,toplumun yaşamını cehenneme çeviren devlet darbe ürünü ceza yasası adı altında zulüm uygulamaları sür git devam ettirmekte.
Son paylaşım savaşı sonrası kendi ülkelerinde kentlerini lime lime paramparça eden tek bir ülke yok. Ama bu ülke tarihinde tamı tamına 6 kez Kürt Kentleri lime lime param parça edildi.
Son bin yıllık insanlık tarihinde( İmparatorluklar,onların bakiyesi Engizisyon ve onların bakiyesi üç Avrupa devletin de faşist uygulama ve onların son yıkım hamleleri iki paylaşım savaşları) Bu ülke yönetenlerinin Kürt Kentleri lime lime edildiği gibi bir zulüm yaşamamışlardı
1920 Kürt ,Zaza halkı Sivasın koçkırı kenti sakalı nürettin,yahya kahya,ipsiz receplerin yaşatığı vahşet (müsolini) ben bile yapamazdım dedirtecek kadar zulümdü.
Kentin örülü duvarı kalmamış,kentin etrafında yeşil alan bırakılmamış. Yakılmış,yıkılmış. yıkıma Moğol istilası ile ikinci kez tanık oluyordu Kürt halkı.
1925 Kürt halkı dar ağaçlarında,Kürt Kentleri üçüncü kez ataları olan Moğol istilasına bir kez daha uğruyordu. Kürt Kent meydanları idam ipleri ile donatılmış,halk sopalanarak,meydana toplatılmış,hem idamları,hem yaşam alanlarının yıkımını izleterek yaktılar,yıktılar.
Tanık olanların anlattıkları vahşetin kısa tanımı. Yer yüzünde yırtıcıları,gök yer yüzünde kuşları öldürdüler ki ölülerin bedenleri bütün kalsın ki koku tüm kentleri yaşanmaz hale gelsin.
İnsan bedenleri zilan deresinde kanın su olarak ölü bedenleri sürüklediğine tanık olduklarını anlatmışlardı. Tarihe tanıklık edenlerin sözleri,belgeleri (tarih vakfı arşivlerinde)
Dersim devletin tekçi zihni için kabus olmuştu. Yakın tarih de bu günü yönetenlerin zihni de vahşeti anlatırken kelimelerin kifayetsiz kalışına,insanlığa karşı suçun işlenişine alışılmış hale getirilmiş olaylara yenileri ekleniyor.
hatta ilk kez bir ordu mensubu kesik baş ile hatıra resim tarihe not düşmüş.(tarih vakfı arşivleri) her istila,her yağma sonucu sayıları on binlerle ifade ediliyro
Canlı bedenlerin asit kuyularına atılışı,vahşetin seslerini kaydeden devlet görevlileri.dört bin köy,kent dikili taşı,yeşil otu kalmasın diye yağma,istila.Yakılan,yıkılan yaşamlar. Çocuklar,hamile kadınlar,yaşlılar ve gençler her birer için ölüm kaçınılmaz olmuş.Sayıları on binlerle tarif edilen Kürt insanı kayıp. Çöplükler,ormanlar,dağlar Kürt halkının evlatlarının param parça edilmiş bedenlerinin izleri ile dolu.
Dağlarda,ovalarda açan her çiçek çocuklarının kanları ile sulanmış,onların doğanın içinden kendilerine seslendiğini düşünmeye başlamışlar.
Öylesine alışılmış hal almış ki ölülerin vahşi hayvanlara yem edilmesi,ölülerin sürüklenmesi,ölü bedenlerin tüm halkın gözleri önünde haftalarca,aylarca yerde bekletilmesi.
Yenileri eklendi vahşete. Ölülerini ev halkı ile beraber yaşatmaya mecbur edilmesi,ölü bedenin kokmaması için özel buz uygulaması. Yas,acı ve çaresizlik haz alanların vahşette sınır tanımaz hal almalarına yenilerin ekliyordu.
Devlet Kürdü cezalandırmak için mezarlıkları uşaklarla vurarak ölü bedenlerin parçaları bir kez daha öldürülüyordu. Devlet cezasızlık zırhı ile vahşeti yaşatırken,ülkenin yüz yıllık suskun,görmek ve tanım koymak istemeyenlerin sessizliği ve kabulü tarif edilemiyor.
Sol siyasi hafızada yüz yıllık darbe anayasalarına,yüz yıllık vesayete cevap olamamış olması tanım yapamıyor olmasından kaynaklı.
Ancak sınıf için tüm yasalar(sendika,sigorta) darbe ürünü yüz yıldır tek satır önermeleri olmamış. Var olana itirazları söz olarak sınıf cümlesi ile anlatılıyor.
Kırt altı Avrupa ülkesi içinde kendi halkına karşı soy kırım yapan devlet uluslar arası mahkeme önünde yargılanması ret eden tek ülke.
Ülke sol yapıları Kendi kentlerini altı kez istila eden,yağmalayan, halkına soy kırım uygulayan devlete sesiz ve bu mahkeme hakkında tek sözü yok.
Avrupa devletleri el birliği ile (Yuğuslavya) ülkesine bu sucu işleyenlere göz yumması,boşnak ve arnavut halkının zulme uğraması,SIRP Irkçılarının zulmüne seyirci kalmaları dolaylı suç oluşturuyor,kendi ülkesinin insanlarına soy kırımı uygulayanlara sesiz kalmak,yüz yıllık darbe anayasalarına tanım koyamamak,yüz yıllık vesayete boyun eğmek,yüz yıl önce mecliste kabul edilmiş 1921 anayasasını dillendirmek,(lahey) için toplum belleği oluşturmak tanım için geç kalınmış olsa da işlenmiş suçların cezası için ilk hamle olur.
Sınıf en alta kalanların demokrasi derdi ise en altta olanlar kentleri lime lime edilenlerdir. Suçu işleyenlere tarif etmek suçluyu işaret etmektir.