Düşüşteki küreselleşmeyi yeniden canlandırma hazırlığı

Çeviri: Erkan Çınar

IMF görüşmelerinin havası, dünya ekonomik düzenine güçlü karşı çıkışlarla bulutlanmış durumda… Politik karar alıcı elitler, bu hafta Washington’da, yarattığı eşitsizliklere karşı büyüyen tepkilerle başı dertte olan küreselleşmenin somut bir örneği olan toplantılarda bir araya geliyorlar. İngiltere’nin Brexit’inden Donald Trump’ın ‘Önce Amerika’ savunusuna dek karşı yöndeki basınçlar, 70 yıldır IMF ve Dünya Bankası toplantılarının karakteri olmuş ekonomik entegrasyonun geriye sarması anlamına geliyor. – Bloomberg

‘Küreselleşmeye karşı popülizm’ sloganı bir kez daha gündem. İlk kez Brexit sonrasında saptadığımız bir ‘mem’ (meme; Türkçede tam karşılığı olmasa da mem olarak kullanılıyor, ç.n.) bu. Bu saptamanın ardından şu öngörüde bulunmuştuk: Popülizm, anaakım medya tarafından sayısız ekonomik, politik ve askeri sıkıntının müsebbibi olarak gösterilecekti. Ardından da popülizmin tedavisi olarak küreselleşme önerilecekti.

Bloomberg’deki şu makalenin sonunda, bu retorik meşrulaştırmanın ilk adımlarını buluyoruz:

1997-2010 yılları arasında IMF’de görev yapan Standard Chartered Bank Greater Chine Ekonomik Araştırmalar Başkanı Ding Shuang, “Politika oluşturma çevrelerindeki ortak kanı, daha fazla ticaretin daha iyi ekonomik büyüme anlamına geldiğiydi” diyor ve devam ediyordu: “Ancak faydalar adil bir şekilde paylaşılmadı, böyle olunca da etrafı şimdiki gibi küreselleşme karşıtlığı, serbest ticaret karşıtlığı sardı. Küreselleşme şimdilik hız kesmiş durumda; biz açığa çıkan faydaları paylaşmanın bir yolunu bulmayı becerene dek.”

Anlaşılan, ilerleyen vakitlerde giderek daha yüksek sesle dillendirilecek olan argüman bu. “Küreselleşme popülizm lehine reddediliyor çünkü ortaya çıkan faydayı adil bir şekilde paylaştırmadı.”

Peki ya çözüm ne? Küreselleşmeyi daha yaygın ve adaletli hale getirmek. Küreselleşmenin aşama kaydetmesini ve genişlemesini meşrulaştırmak için gündeme sokulacak argüman bu.

Mem’ler elitler için işte bu yüzden önemli. “Güdümlü bir tarih” şekillendirecek biçimde aşama aşama yeniden yapılandırılabiliyorlar. Mem’ler ifade edilir edilmez, onlara uygun şekilde harekete geçmenin kapısı aralanıyor. Bu mem yayılmaya devam ederse, burada da olacak şey şüphesiz bu.

Dahası:

Ekonomik durgunluğun ve artan güvencesizleşmenin beslediği popülist başkaldırı, Uluslararası Para Fonu Başkanı Christine Lagarde’ın halihazırda “zayıf ve kırılgan” olduğunu söylediği dünya ekonomisini kuvvetten düşürme tehdidi arz ediyor. Daha az entegrasyon ve daha fazla ticaret duvarı içerikli çağrılar, Frankfurt merkezli Deutsche Bank AG’nin finansal durumuna ilişkin son saptamaların da altını çizdiği üzere, yatırımcı hassasiyetlerindeki ani sallantılara duyarlılığını sürdüren yükseltilmiş finans piyasaları için riskler doğuruyor.

Hong Kong’daki Oxford Economics Asya Ekonomileri Bölüm Başkanı ve eski bir IMF yetkilisi olan Louis Kuijs, “Küreselleşmeye karşı çıkış, kendisini giderek artan biçimde dış dünya karşıtı ve izolasyonist milliyetçi hassasiyetlerle ortaya koyuyor. Nasıl bir dünyaya sahip olmak istediğimiz konusundaki fikir birliğimizi yitirirsek dünya muhtemelen daha yoksul hale gelecek” diyor.

Bu artık ezbere bildiğimiz bir yöntem: Önce bir mem yarat—ki bu her zaman bir sorunun ifade edilmesidir: küresel ısınma, kaynak kıtlığı, ziyan vb—sonra da adım adım bunun panzehirini hazırla ve sun.

Mem başarılı olursa, seçilmiş aktivistler ve politikacılar harekete geçme çağrısında bulunmaya başlarlar. İşte mem’ler münasip çözüme giden yolu böyle açar.

Mem’leri takip etmek faydalıdır, çünkü ne çözüm önerileceğini tahmin edebilir ve böylece gelişen trendleri çoğu zaman önceden görebilirsiniz. Bu örnekte, bu mem’in, bundan hemen etkileneceklere genişleyecek küreselleşme formları üzerinden ifade edileceği varsayımında bulunacağız. Doğrusu bu, elit mekanizmanın nasıl işlediğini ve onun bölgesel ölçekte nasıl uygulandığını iyi bilenler için kârlı olabilir.

Örneğin küresel ısınma bir mem’dir – bir gerçek dışılıktır. Fakat buna gerçekmiş muamelesi yapma girişiminde yüz milyarlar, belki de trilyonlar harcandı. Birçok kişi, aslında ortada böyle bir sorun olmasa da veya olsa bile insan yapısı çözümler onu etkilemeyecek olsa da, küresel ısınmayı durdurma faaliyetlerine dahil olup devasa kârlar elde etti.

Küreselleşmeci cepheden, ‘popülist geri tepme’ iddiası ile gerekçelendirilecek başka adımların da yolda olduğuna şüphe yok. IMF Başkanı Christine Lagarde’ın bizzat kendisi, Bloomberg’deki makalesinde “IMF’in 7-9 Ekim’deki yıllık toplantısına katılacak karar alıcıların iki görevi olduğunu” belirtmişti:

Öncelikle, ticarete korumacı bariyerler getirmenin cazibesine kapılarak elimizdekileri de yitirmemeli, bulunduğumuz noktadan geri düşmemeliyiz. İkincisi, cansız küresel büyümeyi ivmelendirmek ve daha kapsayıcı hale getirmek için harekete geçmeliyiz.

Sonuç? Sonuç bariz. Gördüğünüz üzere küreselleşme, sadece kaçınılmaz olarak değil, zorunluluk olduğu kadar ‘popülizm’ ile karşıtlığı üzerinden akıllı bir tercih olarak da yeniden tanımlanıyor.